فاصله ایمان و اعتقاد در نظریه مولانا

دو اصطلاح ایمان (Faith) و اعتقاد (Belief) نه تنها در نزد عامه مردم، بلکه در نزد خواص به جای یکدیگر به کار می روند و در متون مختلف مرزهای مفهومی متمایزی بین آنها وجود ندارد. حال آنکه اصطلاحات مذکور در معنا و مفهوم حقیقی خود تمایز جدی با هم دارند. بر خلاف بسیاری از شاعران متمایل به تصوف و عرفان که فاصله ای میان ایمان و اعتقاد نمی دیدند، مولانا در بخش هایی از مثنوی، «ایمان» و «اعتقاد» را از یکدیگر تفکیک و تفاوت عالم ایمان و مومنان و عالم اعتقاد و معتقدان را تبیین می کند و راه خود را از سایر شاعران عارف مسک پیش از خود جدا می سازد. در منظومه فکری مولانا که بی شباهت با دیدگاه های فیلسوفانی مانند کی یرکگور نیست، ایمان امری سیال و مدام در حال شدن است و اعتقاد امری ثابت و ایستا و به همین دلیل، ایمان امری نامحدود است و اعتقاد امری محدود و مقید. ایمان، فردمحور است و از راه تجربه فردی و با سیر انفسی به دست می آید و اعتقاد در جمع و جمعیت و از طریق وسائط و سیر آفاقی بروز می کند، متعلق ایمان امر محال است و اعتقادات امور ممکن را شامل می شوند، صاحبان اعتقاد جزم گرا، دیگرستیز و هراسان هستند که مبادا کسانی بر عقاید آنها بتازند ولی صاحبان ایمان، مداراجو هستند. صاحبان ایمان، در رابطه ای بی پایان با خداوند همواره در حال شدن هستند و عاشقانه این رابطه را ادامه می دهند و صاحبان اعتقاد، با خداوند، رابطه ای معامله گرانه دارند و اگر دین می ورزند دین شان وسیله ای است برای دستیابی به خواست های این جهانی و آن جهانی.

Keywords:

الهیات , ایمان , اعتقاد , مولانا جلال الدین , مثنوی