عوامل ژئوپولیتیکی موثر بر نقش و کارکرد مرزها با تاکید بر مرزهای ایران

مرز به پدیده ای فضایی اطلاق می شود که منعکس کننده قلمرو حاکمیت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدی خاص در مقابل حرکت انسان، انتقال کالا، نشر افکار و... مانع ایجاد می کند. یکی از مباحث مهم در مورد مرزهای بین المللی،  نقش و کارکردهای مختلف مرز و از آن مهمتر شناخت عوامل مختلف موثر بر آنها است. صاحبنظران و کارشناسان نقشها و کارکردهای متفاوتی را برای مرزها بر شمرده اند که از جمله می توان به مواردی مانند جداکنندگی، یکپارچه سازی ، کشمکش و ارتباط، تحدید حدود منطقه اعمال حاکمیت و قدرت حکومت، شکل دهی به مناسبات اقتصادی و سیاسی بین حکومتها، مانع دفاعی و اقتصادی و... اشاره کرد. به نظر می رسد بر اساس یک رویکرد نوین و یک نگرش کلی می توان مهمترین کارکردهای مرز را به دو دسته کارکردهای دفاعی- امنیتی و کارکرد ارتباطی- تجاری تقسیم کرد.از سوی دیگر، عوامل ژئوپولیتیکی مختلفی بر نقش و کارکرد مرزها موثر است که از جمله می توان به مواردی مانند: نظامهای سیاسی کشورهای همسایه در دو سوی مرز، ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی مرزنشینان، موقعیت نسبی کشور و نوع فضای استراتژیک مسلط بر منطقه، نوع نگرش و رفتار حکومتها نسبت به مرز، ذخایر و منابع طبیعی موجود در منطقه مرزی، پیمانهای سیاسی- نظامی کشورهای هم مرز با قدرتهای فرامنطقه ای و... اشاره کرد. در این مقاله تلاش شده است تا با مروری بر کارکرد و نقش مرزها، مهمترین عوامل ژئوپولیتیکی موثر بر کارکرد امنیتی و ارتباطی مرزها، با تاکید بر مرزهای جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد.

Keywords:

مرزهای بین المللی , نقش و کارکرد مرز , عوامل ژئوپولیتیک , جمهوری اسلامی ایران