بررسی پایداری محیط زیستی با استفاده از شاخص جای پای اکولوژیک (مطالعه موردی: شهر آبادان، استان خوزستان)

مقدمه: رشد و تراکم بالای جمعیت در مناطق شهری و به تبع آن تولید انواع آلاینده های خانگی و صنعتی پیامد های بسیاری بر پایداری محیط زیست و ظرفیت زیستی آن و همچنین کیفیت زندگی انسان در جوامع شهری به همراه داشته است. ارزیابی جای پای اکولوژیک یکی از روش های اندازه گیری توسعه پایدار در جوامع شهری است که در دنیا جهت سنجش پایداری استفاده می شود. جای پای اکولوژیک، نشانگر مقدار مصرف (تقاضای مردم برای کالا های طبیعی و خدمات) و معادل مقدار زمین یا آبی است که نیاز های مصرفی جامعه را تامین کرده، یا آنکه پسماند های تولیدی آن ها را جذب می کند. هدف از این پژوهش, سنجش پایداری شهر آبادان با استفاده از روش جای پای اکولوژیک است مواد و روش ها: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با کاربرد الگوی محاسبه جای پای اکولوژیک پیشنهادی ریس و واکرناگل به منظور تعیین میزان زمین مورد نیاز ساکنان شهر آبادان انجام گرفته است. داده های این پژوهش به طور عمده از نوع کمی و به دو روش اسنادی و میدانی جمع آوری گردید. جامعه مورد بررسی شامل ۳۸۴ خانوار های ساکن شهر آبادان و استفاده از آمار و داده های ارگان های ذیربط با موضوع تحقیق و آمارو سالنامه های کشوری بوده است. روش نمونه گیری از نوع تصادفی خوشه ای براساس تقسیم بندی شهرآبادان به ده منطقه برحسب مناطق شهرداری و انتخاب محلات به صورت قرعه کشی صورت گرفت. سپس اقدام به محاسبه شاخص جای پای اکولوژیک مصرف مواد غذایی، میزان دی اکسید کربن تولید شده ناشی از حمل ونقل و گرمایش حاصل از گاز های طبیعی، میزان مصرف آب، مقدار برق مصرفی و مقدار پسماند تولیدی شد. نتایج و بحث: یافته های تحقیق نشان داد بیشترین جای پای اکولوژیک مربوط به مصرف برق(۴۲۵۲ مترمربع) به ازاء هر نفر و کمترین مربوط به پسماند (۲۱ مترمربع) برای هر شهروند بوده است. جای پای شاخص آب ۵۶، گاز طبیعی۴۵۰، گازوئیل۳۷۷۰، بنزین ۱۴۸۴ و غذا ۱۲۳۲ مترمربع به ازاء هر شهروند و مجموع جای پای اکولوژیک محاسبه شده در شهر آبادان ۱۲/۱ هکتار محاسبه گردید. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان داد به دلیل اقلیم خاص منطقه و فعالیت صنایع نفتی مصرف نهاده انرژی در فصول گرم سال افزایش یافته و به دلیل صنایع موجود در منطقه و تردد خودرو های دیزلی جهت انتقال محصولات و فرآورده های نفتی موجب شده تا مصرف سوخت گازوییل بیش از بنزین باشد. هر چند مجموع سرانه جای پای اکولوژیکی شهر آبادان کمتر از میانگین جهانی(۸/۱ هکتار) است، اما مجموع جای پای اکولوژیکی آن به ازاء کل جمعیت ۵/۵ % بیش از توان تحمل محیط زیست شهری بوده و این امر نیازمند مدیریت بهینه منابع و تطبیق این پتانسیل با جمعیت و مصرف منابع می باشد.

Keywords:

جای پای اکولوژیک , پایداری محیط زیستی , خوزستان , آبادان