طراحی مدل پیش بینی رفتاراخلاقی بر پایه نگرش و هویت اخلاقی: نقش میانجی سود و زیان ها

زمینه: این پژوهش با هدف طراحی مدل پیش­بینی رفتاراخلاقی بر پایه نگرش و هویت اخلاقی با توجه به نقش میانجی سود و زیان­ها انجام شد. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانش­آموزان دبیرستانی مقطع متوسطه دوم شهر همدان در سال تحصیلی ۴۰۰-۱۴۰۱ بود. اندازه نمونه شامل تعداد ۹۲۸ نفر بودند (۳۹۹  دختر و ۵۲۹ پسر) که به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه­ای چند­مرحله­ای انتخاب شدند و مقیاس­های رفتاراخلاقی، هویت اخلاقی، نگرش اخلاقی، و مقیاس سود و زیان را تکمیل کردند. داده­ها با روش مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SPSS  و LISREL  تحلیل شدند. یافته­ ها: یافته­ها نشان می­دهد که مدل پیشنهادی با داده­های تجربی برازش مناسبی دارد و متغیرهای سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی و زیان موقعیتی در ارتباط بین نگرش اخلاقی و هویت اخلاقی با رفتار اخلاقی نقش واسطه­ای معناداری دارند. همچنین یافته­ها بیانگر این است که اثرات مستقیم نگرش و هویت اخلاقی بر رفتار اخلاقی معنادار نیست. نتیجه­ گیری: برپایه یافته­ ها می­توان گفت که دو عامل سود (روانشناختی - موقعیتی) و زیان (روانشناختی - موقعیتی) می­توانند انجام دادن یا ندادن رفتارهای اخلاقی را از سوی افراد با نگرش و هویت اخلاقی کنترل ­کنند. زیرا ارزیابی میزان سود و زیانی که انجام دادن یا ندادن رفتارهای اخلاقی برای افراد به همراه دارد، انجام کنش یا رفتار اخلاقی را از سوی افراد تسهیل یا بازداری می­کند.

Keywords:

Moral , Moral behavior , Moral attitude , Moral identity , Benefit and cost , اخلاق , رفتار اخلاقی , نگرش اخلاقی , هویت اخلاقی , سود و زیان