تحلیل رویکرد فقهای عامه و امامیه به روایات ناظر بر تقدم مرتبه «یدی» نهی ازمنکر و پیامدهای آن در حقوق اسلامی با نگاهی به مفهوم «تغییر منکر»

بسیاری از فقهای شیعه، به ویژه معاصرین، با استناد به قاعده «الایسر فالایسر» مراتب نهی ازمنکر را به ترتیب قلب، زبان و دست دانسته اند. این در حالی است که عمده روایات معصومین (ع) در این زمینه، با استفاده از الفاظی مانند انکار و تغییر منکر، مرتبه یدی نهی ازمنکر را بر سایر مراتب مقدم دانسته؛ لذا یافتن دلیل تفاوت این رویکرد با ظاهر این روایات، با توجه به اهمیت تعیین مراتب و شرایط امربه معروف و نهی ازمنکر که مورد تاکید اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است ضروری می نماید. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر منابع حقوق اسلامی شامل روایات، برخی اشارات تلویحی فقهای امامیه و نیز بررسی آرای برخی علمای اهل سنت که برخی به تقدم یا انحصار مرتبه یدی در قالب مفهوم تغییر منکر پرداخته و برخی به تاخر مرتبه یدی معتقد هستند ، مدعی است تفاوت روایات و رویکردهای یادشده بسته به اهمیت منکر ارتکابی و زمان برخورد با منکر، در دو قالب «برخورد با جرم» و «برخورد با مجرم (پیشگیری از وقوع یا تکرار جرم)» قابل دسته بندی، توجیه و حتی قابل جمع بوده؛ اما روایات ناظر بر تقدم مرتبه یدی، می تواند نگاه رایج به شرایط وجوب مانند شرط تاثیر بر مرتکب و اصرار وی بر منکر و نیز نقش مردم در این مرتبه را تغییر داده و بر حقوق عمومی و کیفری اسلامی تاثیرگذار باشد.

Keywords:

اصل هشتم قانون اساسی , انکار منکر , برخورد با جرم , پیشگیری از جرم , تغییر منکر , مرتبه یدی , نهی ازمنکر