روش شناسی اثرپذیری غزل حافظ از قرآن

زمینه و هدف: قرآن کریم معجزهای است که در قالب کلام ظهور یافته و در نهایت فصاحت و بلاغت نازل دردیده است؛ از این جهت بسیاری از پدیدآورنددان آثار منظوم و منثور در ادبیات فارسی، در خلق آثارشان از آن به انحای مختلف بهره جسته اند. تجلی کلام بلیغ قرآن در غزل حافظ نیز چشمگیر است. در این پژوهش سعی شده است روشها و شگردهای دونادون اثرپذیری حافظ در غزلیات از آیات کلام وحی مورد بررسی قرار گیرد. روش مطالعه: روش مطالعاتی در پژوهش حاضر اسنادی-تحلیلی است. این پژوهش به روش شناسی اثرپذیری غزل حافظ از قرآن کریم پرداخته و با تقسیم بندی شیوه های بهره گیری و ارائه شاهدمثال هایی از آیات قرآن کریم و ابیاتی از غزلیات حافظ، فرضیه خویش را انسجام بخشیده است. یافته ها: حضور واهداف، آیات، تعابیر، مضامین و اسالیب قرآنی در جایجای غزلیات حافظ، بیانگر آشنایی عمیق و فراگیر وی با قرآن کریم، علوم و مباحث قرآنی -از قبیل محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ و فقه الآیات- در کنار آشنایی با تفاسیر این کتاب آسمانی است. بررسی ها نشان میدهد حافظ نه تنها معانی آیات را درک می کرده که از ارتباط آیات با یکدیگر نیز مطلع بوده است. نتیجه گیری: مهمترین و اصلی ترین زمینه های تاثیرپذیری و الگوبرداری غزل حافظ از قرآن کریم در این موارد می گنجد: اثرپذیری از ارتباط سنجیده لفظ و معنا در قرآن؛ اثرپذیری از الگوی هماهنگی لفظی و معنایی قرآن؛ بهره گیری از ترکیبات و واژگان قرآنی درجهت خلق صور خیال؛ اثرپذیری از الگوی جفت های کمینه در قرآن؛ اثرپذیری در مطلع غزلها از شگردهای قرآنی؛ اثرپذیری از اعلام قرآنی؛ الهام گرفتن از اندیشه های قرآنی؛ اثرپذیری از شگرد آوا-معنایی قرآن؛ استنباط ذوقی از آیات قرآن و کمک به تکمیل قوافی شعر.

Keywords:

قرآن , حافظ , غزل , روش شناسی , اثرپذیری