ژئوشیمی عناصر نادر خاکی، کاربردها و چالش های زیست محیطی: مطالعه موردی توده نفودی معدن مس سونگون، ورزقان، شمال غرب ایران

عناصر نادر خاکی به دلیل خواص منحصر به فرد کاتالیزور، مغناطیسی و نوری آن ها مجموعه عظیمی از کاربردهای تکنولوژیکی را شامل می شوند. آلودگی زیست محیطی REEها در نتیجه کاربرد وسیع آن ها به طور چشم گیری افزایش یافته است. کانی های عمدتا حاوی ایتریم وHREE ها عبارتند از: گادولینیت، زنوتایم، سامارسکیت، یوکسنیت، فرگوسونیت، ایتروتانتالیت، ایتروتانگستیت، ایتریالیت. کانی هایی که عمدتا حاوی LREE هستند عبارتند از: باستنازیت، مونازیت، آلانیت، لوپاریت، آنسیلیت، پاراسیت، لانتانیت، شوینیت، سریت، استیلولیت، بریتولیت، فلوسریت و سریانیت. ارزیابی غلظت عناصر خاکی نادر در معدن مس سونگون و پتانسیل بالقوه اقتصادی و زیست محیطی آنها، هدف از این پژوهش می باشد که برای این منظور، مطالعات میکروسکوپی و آنالیزهای شیمیایی بر روی نمونه های برداشت شده انجام شد. بعضی از کانی هایی که در توده نفوذی معدن مس سونگون، پتانسیل میزبانی عناصر خاکی نادر را دارند عبارتند از: آپاتیت، زیرکن، کانی های کربناتی، کانی های رسی، روتیل، اسفن، سریسیت، سوسوریت، کانی های اپاک، اپیدوت، لیمونیت و مولیت. مقدار میانگین عناصر سریم (۷۹ ppm)، یوروپیم (۱.۴۱ ppm)، لانتانیم (۳۸ ppm)، نئودیمیم (۲۹ ppm) و پرازئودیمیم (۸.۴۷ ppm) در سنگ های توده نفوذی معدن مس سونگون نسبت به مقدار متوسط سنگ های پوسته، افزودگی دارند. هم چنین مقدار میانگین عناصر دیسپروزیم (۲.۰۵ ppm)، اربیم (۱.۰۱ ppm)، گادولینیم (۳.۲۸ ppm)، اسکاندیم (۵.۷ ppm)، ساماریم (۳.۸۷ ppm)، تربیم (۰.۴ ppm)، ایتریم (۷.۳ ppm) و ایتربیم (۰.۶ ppm)، نسبت به مقدار کلارک، کاهیدگی دارند. REEها براساس نمودار آنالیز خوشه ای، گروه های مهم زیر را شامل می شوند: - ایتریم، ایتربیم، اربیم، اسکاندیم و تربیم. - گادولینیم، ساماریم و دیسپروزیم. - نئودیمیم و پرازئودیمیم. - سریم و لانتانیم.

Keywords:

عناصر نادر خاکی , کاربردهای تکنولوژیکی , آلودگی زیست محیطی , معدن مس سونگون , نمودار آنالیز خوشه ای