زهد در آیینه شعر سنایی و خاقانی

زهد، یکی از مقاماتی است که نزد اهل عرفان و تصوف از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زهد در لغت به معنایعدم میل و رغبت به دنیا و تعلقات دنیوی است و کسی که این ویژگی را داشته باشد، زاهد نامیده میشود. زهدحقیقی و راستین با گذر زمان رنگ زرق و ریا به خود گرفت و از اهداف متعالی اولیه، دور گشت. با رواج شعرفارسی، مضامین عرفانی در آثار اغلب شاعران جای خود را باز کرد و با شکل گیر شعر عرفانی، این مفاهیم پررنگترشدند. سنایی غزنوی، اولین شاعری است که مضامین عرفانی به صورت گسترده وارد شعر فارسی کرد. خاقانی نیزیکی از شاعرانی است که مفاهیم عرفانی را در اشعارش به کار برده است. یکی از این مفاهیم عرفانی که در شعرهر دوشاعر دیده میشود، اشعار زاهدانه است. هر دو شاعر، زهد و زاهد ریایی را مذمت کرده و از آن گریزان هستند.آنها نسبت به زاهد و واعظ و اشخاصی که داعیه اینچنینی دارند را به باد انتقاد گرفته اند. سنایی و خاقانی، عشقرا در مقابل زهد قرار داده و خود را عاشق میدانند و این امر را تقدیر خود میدانند که در روز ازل، بهره آنان شدهاست. در پژوهش حاضر، به معناهای مختلف زهد از نظرگاه صوفیان پرداخته شده و اشعار زاهدانه سنایی و خاقانیمورد بررسی قرار گرفته است.

Keywords:

عرفان , زهد , سنایی , خاقانی