اثربخشی برنامه اوقات فراغت عرش بر نیمرخ حافظه فعال دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر

هدف کم ­توانی ذهنی، تمام جنبه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. کودکان کم توان ذهنی، توان هوشی پایینی دارند، ولی شرایط آموزشی، محیط زندگی و رابطه ای که با اطرافیان، به ویژه والدین خود دارند، تاثیر مهمی در توانمندی های بالقوه آنان بر جای می گذارد. با توجه به محدودیت ها و مشکلات کودکان کم توان ذهنی در حافظه فعال، لزوم تدارک برنامه هایی که به ارتقای توانمندی این گروه از افراد در حافظه فعال بینجامد، بسیار با اهمیت است. یکی از مهم ترین عوامل در بررسی دقیق رشد شناختی و بهبود حافظه، مشارکت فعال در اوقات فراغت است. اوقات فراغت موضوع مهمی است که یکی از عناصر اصلی نیازهای انسان در زندگی امروزی را تشکیل می دهد و استفاده از برنامه اوقات فراغت غنی و متناسب، با نتایج موثری همراه است. هدف از این پژوهش، بررسی اثربخشی برنامه اوقات فراغت عرش بر نیمرخ حافظه فعال دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر است.  روش بررسی این پژوهش، مطالعه ای نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل است. در این پژوهش، ۳۰ دختر کم توان ذهنی آموزش پذیر که به روش نمونه گیری تصادفی ساده از مدارس استثنایی شهر اصفهان انتخاب شده اند، شرکت داشتند و آزمودنی ها به دو گروه ۱۵ نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش، برنامه اوقات فراغت عرش را در ۱۶ جلسه (هفته ای دو جلسه؛ هر جلسه ۶۰ دقیقه ) دریافت کردند، در حالی که گروه کنترل، آموزشی دریافت نکردند. ابزار استفاده شده در این پژوهش، مجموعه آزمون حافظه فعال برای کودکان (۲۰۰۱) بود. اطلاعات به دست آمده از مقیاس مد نظر، قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری با به کارگیری نسخه ۲۳ نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها در ابتدا مفروضه های عادی بودن و همگنی واریانس کوواریانس متغیرها ارزیابی شد. آزمون کلموگروف اسمیرنوف حاکی از آن بود که همه متغیرها، عادی هستند (P>۰/۰۵). آزمون باکس هم فرض همگنی واریانس-کوواریانس را تایید کرد. بنابراین مفرو ض های آزمون آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری برقرار است و می توان برای تجزیه و تحلیل داده ها از این آزمون آماری استفاده کرد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد برنامه اوقات فراغت عرش بر نیمرخ حافظه فعال آزمودنی ها، تاثیر معناداری داشت (P<۰/۰۰۰۱). همچنین نتایج، حاکی از اثر معنادار آموزش برنامه اوقات فراغت عرش بر خرده مقیاس های مجری مرکزی، صفحه دیداری فضایی و حلقه واج شناختی در آزمودنی ها بود (P<۰/۰۰۱). با توجه به مجذور اتا می­ توان بیان کرد به ­ترتیب ۶۳، ۶۱ و ۶۸ درصد تغییرات هر یک از خرده مقیاس های مجری مرکزی، صفحه دیداری فضایی و حلقه واج شناختی به دلیل شرکت آزمودنی ها در برنامه اوقات فراغت عرش بود.  نتیجه گیری بر اساس یافته های این پژوهش، برنامه اوقات فراغت عرش سبب بهبود نیمرخ حافظه فعال دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر شد. بنابراین، می توان از این برنامه به منظور ارتقای توان بخشی شناختی این دانش آموزان در حوزه حافظه فعال استفاده کرد همچنین برنامه ریزی، به منظور به کارگیری برنامه اوقات فراغت عرش برای آن ها اهمیت ویژه ای دارد.

Keywords:

Leisure time , Educable intellectual disability , Working memory , اوقات فراغت , کم توانی ذهنی آموزش پذیر , حافظه فعال