اثربخشی آموزش کفایت اجتماعی بر گرایش به رفتارهای پرخطر نوجوانان پسر مراکز شبانه روزی بهزیستی در شهرهای مشهد و سبزوار

اهداف: رفتار های پر خطر در هر جامعه از موارد جدی تهدید کننده سلامت است که احتمال نتایج مخرب جسمی، روان شناختی و اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد. رفتار های پر خطر شامل مجموعه ای از رفتار های مختلف مانند مصرف دخانیات، مواد مخدر، الکل و یا رفتار های مخرب است که می تواند سلامت و رفاه نوجوانان را به خطر بیندازد و مانع موفقیت ها و رشد آتی آن ها شود. امروزه شیوع رفتارهای پرخطر در نوجوانان به یکی از مهم ترین نگرانی های جامعه تبدیل شده و علی رغم فعالیت های صورت گرفته در طول سالیان اخیر، شاهد رشد تصاعدی بوده است. یکی از این گروه ها نوجوانان پسر بد سرپرست و بی سرپرستی هستند که طی دوران سکونت در مراکز شبانه روزی بهزیستی با مشکلات روانی و اجتماعی مختلفی روبه رو می شوند که مقابله با آن ها مهارت های خاصی را طلب می کند. فقدان این مهارت ها عامل اساسی ناسازگاری برای نوجوانانی است که در این مراکز و به دور از محیط خانواده زندگی می کنند؛ بنابراین این پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش گروهی کفایت اجتماعی بر وضعیت گرایش به رفتار های پر خطر نوجوانان پسر ساکن مراکز شبانه روزی بهزیستی انجام شد. روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را تمام نوجوانان ۱۸-۱۲ ساله ساکن مراکز شبانه روزی بهزیستی پسرانه شهر سبزوار و مرکز گلستان علی (فکور) مشهد تشکیل دادند. ۳۰ نفر از نوجوانان ۱۸-۱۲ ساله با روش نمونه گیری در دسترس از مراکز شبانه روزی پسرانه شهر سبزوار و مشهد، انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل ۱۵ نفره جایگزین شدند. گروه آزمایش در ۱۲ جلسه۶۰ دقیقه ای در برنامه آموزش کفایت اجتماعی و گروه کنترل طی دو جلسه هشت ساعته در کارگاه کمک های اولیه شرکت کردند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس خطر پذیری نوجوانان ایرانی (Iranian Adolescents Risk-Taking Scale) و چک لیست جمعیت شناختی محقق ساخته استفاده شد. اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (MANOVA) و نسخه ۲۲ نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین نمره در گروه آزمایش از ۱۰۰/۹۳ به ۸۱/۸۶ کاهش پیدا کرد و نتایج آزمون تی نشان داد که بین میانگین قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی داری وجود دارد. ۰/۰۱۰=P-ح t= ۲/۹۷ نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد بین میانگین نمرات پس آزمون گرایش به رفتا رهای پر خطر در گروه آزمایشی و گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد ۰/۰۰۱>P-حF=۲۴/۰۸. همچنین نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که بین میانگین نمرات پس آزمون خرده مقیاس های گرایش به رانندگی خطرناک، خشونت، مصرف سیگار، مصرف مواد مخدر، مصرف الکل، رابطه و رفتار جنسی و گرایش به جنس مخالف، رفتارهای پرخطر در گروه های آزمایش و کنترل تفاوت آماری معناداری وجود دارد (۰/۰۰۱>P) بر اساس مجذور اتا می توان بیان کرد که حدود ۴۷/۱ درصد تغییرات گرایش به رفتار های پر خطر به علت مشارکت آزمودنی ها در برنامه آموزشی کفایت اجتماعی بوده است؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت آموزش کفایت اجتماعی در کاهش گرایش به رفتار های پر خطر نوجوانان پسر ساکن مراکز شبانه روزی تاثیر مثبت داشته است. نتیجه گیری: نوجوانان پسر بی سرپرست و بد سرپرست در طول دوران زندگی شان در مراکز شبانه روزی دچار تنیدگی و تنش های بسیاری می شوند. متاسفانه آن ها جایگاه اجتماعی منفی را تجربه می کنند که کسب موفقیت را برای آنان دشوار و به آرزوی همیشگی تبدیل می کند. آموزش کفایت اجتماعی موجب ارتقاء مهارت ها، افزایش ظرفیت برای انطباق نوجوانان با موقعیت های مختلف و برخورد آنان با مشکلات می شود؛ بنابراین توصیه می شود برای ارائه آموزش برنامه کفایت اجتماعی برای نوجوانان پسر ساکن مراکز شبانه روزی برنامه ریزی انجام شود تا شاهد افزایش موثر مهارت های چهار گانه کفایت اجتماعی و درنهایت کاهش گرایش به رفتار های پر خطر در آنان باشیم.

Keywords:

Social skills , Adolescent , Health Risk Behaviors , کفایت اجتماعی , نوجوانان , رفتار های پر خطر