اثربخشی آموزش جرات ورزی بر نشانه های اضطراب کودکان دچار اختلال یادگیری خاص در سنین مدرسه

اهداف اختلال یادگیری خاص نوعی اختلال عصبی تحولی است که فرایند فهمیدن یا کاربرد زبان شفاهی یا کتبی را با مشکل مواجه می کند و هنگامی اختلال تشخیص داده می شود که مهارت های خواندن، نوشتن و حساب در کودکان به طور چشم گیری پایین تر از حد انتظار باشد. یکی از مشکلات کودکان دچار اختلال یادگیری خاص، وجود نشانه های اضطراب است که اغلب مزمن است و عدم رفع آن ها بر رشد و عملکرد تحصیلی کودک تاثیر منفی می گذارد. آموزش جرئت ورزی نوعی مداخله ساختارمند است که برای کاهش نشانه های اضطراب استفاده می شود. هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش جرئت ورزی بر نشانه های اضطراب کودکان پسر دچار اختلال یادگیری خاص در شهر تهران بود. روش بررسی مطالعه حاضر یک پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و پیگیری پس از پنج هفته بود. از جامعه کودکان پسر ۸ تا ۱۱ سال که در مراکز اختلال یادگیری شهر تهران در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ مشغول به تحصیل بودند، ۱۳۰ نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس از پنج منطقه آموزشی (۲، ۱۳، ۱۲، ۱۸، ۱۵) انتخاب شدند. پس از اجرای ماتریس های پیشرونده رنگی، ۷۲ نفر که هوشبهر ۸۵ و بالاتر کسب کردند به تکمیل مقیاس اضطراب اسپنس فرم کودک پرداختند. نمونه مورد بررسی بر مبنای فرمول حجم نمونه و در نظر گرفتن احتمال ریزش، ۳۴ نفر تعیین شد. پس از نمره گذاری مقیاس اضطراب اسپنس فرم کودک ، ۴۵ کودک نمره اضطراب متوسط (۴۴ تا ۸۸) کسب کردند و از میان آن ها ۳۴ نفر (تعداد ۱۹، ۱۰، ۵ نفر به ترتیب واجد اختلال خواندن، اختلال نوشتن، اختلال ریاضی) به طور تصادفی انتخاب و بر مبنای سن، پایه تحصیلی و وضعیت اقتصادی اجتماعی همتا شدند. سپس تمامی افراد به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (به ترتیب با میانگین سنی ۲۵/۲ ± ۴۵/۱۰ و ۸۹/۱ ± ۸۷/۸ سال) جایگزین شدند. به دلیل اثربخشی آموزش در گروه های کوچک، گروه آزمایش در سه گروه فرعی (دو گروه ۶ نفری و یک گروه ۵ نفری) و طی ۱۰ جلسه آموزشی (دوبار در هفته، هر جلسه ۹۰ دقیقه)، برنامه جرئت ورزی را دریافت کردند، در حالی که گروه کنترل فقط برنامه متداول در مرکز اختلال یادگیری را دریافت کرد. پس از آخرین جلسه مداخله و پنج هفته پس از آن، تمامی کودکان با استفاده از مقیاس اضطراب اسپنس دوباره ارزیابی شدند. داده های به دست آمده از موقعیت پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از تحلیل کوواریانس تک متغیره و چندمتغیره مورد ارزیابی قرار گرفتند. همچنین به منظور بررسی پایداری اثر مداخله پس از پنج هفته پیگیری، از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها نتایج به دست آمده از تحلیل کوواریانس تک متغیره و چندمتغیره نشان داد بین میانگین نشانه های اضطراب و مولفه های آن در گروه آزمایش و کنترل قبل و بعد از جلسات آموزش جرئت ورزی، تفاوت معنی دار وجود دارد (۰۱/۰>P). نتایج به دست آمده بر مبنای ضریب اتا نشان داد به ترتیب ۶۶، ۶۶، ۳۲، ۶۳، ۶۳، ۷۱ و ۷۳ درصد از واریانس نشانه های اضطراب کلی و مولفه های اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری عملی، ترس از آسیب شخصی، فوبیای اجتماعی، اضطراب جدایی و وحشت زدگی / ترس از فضای باز در کودکان دچار اختلال یادگیری خاص از طریق شرکت در مداخله آموزش جرئت ورزی قابل تبیین است. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد تاثیر آموزش جرئت ورزی پس از پنج هفته پیگیری در کاهش مولفه های اضطراب فراگیر، ترس از آسیب شخصی، فوبیای اجتماعی و وسواس فکری عملی پایدار مانده است، در حالی که این تاثیر برای نشانه های اضطراب کلی، اضطراب جدایی و وحشت زدگی / ترس از فضای باز، پس از گذشت پنج هفته پیگیری، پایدار نبود.  نتیجه گیری نتایج بیانگر آن است که آموزش جرئت ورزی می تواند نشانه های اضطراب و مولفه های آن را در کودکان پسر دچار اختلال یادگیری خاص کاهش دهد. درنتیجه، طراحی و اجرای برنامه های آموزشی مشابه به کودکان کمک می کند تا فعالانه در برقراری روابط بین فردی تلاش کنند، رنجش حاصل از شکست های تحصیلی را کاهش دهند، احساسات خود را ابراز نمایند، به راه های احتمالی مختلف در مواجهه با موقعیت های اضطراب زا بیندیشند، رفتار منفی خود را مدیریت کنند و برای پذیرش نقش های متعدد در زندگی بزرگسالی آماده شوند. بدین ترتیب می توان با ارائه آموزش جرئت ورزی، از بروز رفتارهای ناسازگارانه و مشکلات مربوط به سلامت روان (به ویژه نشانه های اضطراب) در کودکان دچار اختلال یادگیری خاص جلوگیری کرد و از تداوم مشکلات آتی آن ها در حیطه های تحصیلی و شغلی پیشگیری کرد.

Keywords:

Specific learning disorder , Anxiety symptoms , Assertiveness , اختلال یادگیری خاص , نشانه های اضطراب , جرئت ورزی