میانگین طول گفته واجی در کودکان طبیعی ۴۸ تا ۶۰ ماهه فارسی زبان با لهجه اصفهانی: مقایسه نمونه های روایت داستان و محاوره

هدف: میانگین طول گفته واجی، مقیاسی کمی جهت ارزیابی مهارت واج شناختی است و در مطالعات رشدی، به عنوان معیاری تشخیصی و بالینی در رشد واج شناختی مطرح شده است که می تواند میزان اثربخشی مداخله را نیز نشان دهد. میانگین طول گفته واجی مقیاسی در سطح کلمه است که می تواند بر اساس کلمات آوانگاری شده در نمونه گفتار کودک محاسبه شود. میانگین طول گفته واجی با نمره دهی تک تک همخوان ها و واکه های کلمات تولیدشده توسط کودک و کلمات هدف در تولید معیار بزرگسالان بومی زبان محاسبه می شود. نسبت مجاورت کل کلمه، یکی دیگر از مقیاس های کمی واجی است که بر اساس نسبت میانگین طول گفته واجی کلمات تولیدشده با هدف محاسبه می شود و به صورت غیرمستقیم بیانگر قابلیت وضوح گفتار است. با توجه به وجود تفاوت های ساختارهای هجایی و واجی در زبان های مختلف، این مقیاس باید مختص هر زبان، مطالعه شود. مقیاس میانگین طول گفته واجی به طور خاص برای ارزیابی گفتار خودانگیخته طراحی شده است. روش های ارزیابی گفتار خودانگیخته به دلیل توانایی نشان دادن رشد طبیعی پیچیدگی کلمات و توجه به اثر مهارت های صرفی، نحوی، افزایش طول و پیچیدگی کلمات، روش های ارزشمندی هستند. با توجه به اینکه در زبان فارسی میانگین طول گفته واجی بررسی نشده است و در مطالعات در خصوص حساس بودن این مقیاس به رشد، تناقض هایی مشاهده می شود، این مطالعه با هدف به دست آوردن مقادیر میانگین طول گفته واجی و مجاورت کل کلمه در کودکان ۴۸ تا ۶۰ ماهه فارسی زبان با لهجه اصفهانی، مقایسه آن ها در ۲ نوع نمونه گیری روایت داستان و محاوره و همچنین بررسی حساس بودن مقیاس میانگین طول گفته واجی به رشد انجام گرفت. روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع مشاهده ای است که به صورت تحلیلی مقطعی در سال ۱۳۹۵ به مدت ۱ سال در شهر اصفهان اجرا شد. در بخش روایت داستان ۱۰۰ کودک طبیعی شامل ۵۱ پسر و ۴۹ دختر و در بخش محاوره ۶۷ کودک شامل ۳۲ پسر و ۳۵ دختر با بازه سنی ۴۸ تا ۶۰ ماه شرکت کردند. این کودکان از بین ۲۶۱ مهدکودک تحت نظارت سازمان بهزیستی استان اصفهان به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پس از تکمیل فرم رضایت نامه و بررسی معیارهای ورود، نمونه گفتاری روایت داستان و محاوره جمع آوری شد. صدای همه کودکان، در یک اتاق ثابت و با نرم افزار یکسان Clear Record Lite نسخه ۲/۱ ضبط شده است. ۵۰ کلمه اول هر نمونه گفتاری، توسط ارزیاب ها آوانگاری شد. درنهایت مقادیر میانگین طول گفته واجی هدف و میانگین طول گفته واجی کودک، به ترتیب بر اساس گفتار بزرگسالان فارسی زبان با لهجه اصفهانی و بر اساس تولید هر کودک، با استفاده از فرمول محاسبه شد. برای بررسی توافق بین ارزیاب ها، هرکدام از ارزیاب ها ۲۰ درصد کل نمونه های گفتاری را به صورت تصادفی مجددا آوانگاری کردند و میانگین میانگین طول گفته واجی کودک و میانگین طول گفته واجی هدف را محاسبه کردند. نمرات شرکت کنندگان به تفکیک داستان و محاوره وارد نرم افزار SPSS نسخه ۱۶ شد. برای بررسی توزیع داده ها از آزمون کلموگروف اسمیرنف استفاده شد که متناسب با توزیع داده ها برای مقایسه مقیاس ها از آزمون های تی زوجی و ویلکاکسون و برای بررسی همبستگی ها از آزمون های پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. یافته ها: مقیاس های میانگین طول گفته واجی کودک و میانگین طول گفته واجی هدف و میانگین طول گفته واجی به تفکیک روش نمونه گیری روایت داستان ۸/۷۹۴، ۸/۸۱۱، ۰/۹۹۸ و محاوره به ترتیب ۹/۰۶۸، ۹/۰۹۳، ۰/۹۹۸ به دست آمد. نتایج آزمون های همبستگی، میان سن و مقیاس میانگین طول گفته واجی داستان (۰/۳۰۸=r) و محاوره (۰/۳۱۳=r) همبستگی معنادار نشان دادند. مقایسه میانگین طول گفته واجی کودک در روایت داستان و محاوره، نشان دهنده رابطه معنادار مقیاس میانگین طول گفته واجی کودک در ۲ روش نمونه گیری بود (۰/۰۰۰=P). همچنین مقایسه میانگین طول گفته واجی هدف در ۲ روش روایت داستان و محاوره، معنادار بود (۰۰۰/۰=P) اما میانگین طول گفته واجی در این ۲ روش، تفاوت معناداری نشان نداد (۰/۹۷۳=P). توافق بین ارزیاب ها ۷۰ درصد به دست آمد. نتیجه گیری: میانگین نمرات میانگین طول گفته واجی بالاتر در زبان فارسی نسبت به مطالعه مشابه، می تواند به علت تفاوت های زبان فارسی و لهجه اصفهانی باشد. همچنین نبود رابطه معنادار در نسبت مجاورت کل کلمه داستان و محاوره، احتمالا نشان دهنده عدم تاثیرپذیری مقیاس نسبت مجاورت کل کلمه از روش نمونه‎گیری باشد. درحالی که تفاوت های روش های نمونه گیری می تواند بر نمرات میانگین طول گفته واجی تاثیرگذار باشد. مطالعه حاضر به وجود همبستگی میان سن و نسبت مجاورت کل کلمه نیز اشاره کرده است. این مطالعه می تواند به عنوان پایه ای برای مطالعات کمی درزمینه ارزیابی واج شناختی کودکان با مقیاس های کل کلمه در زبان فارسی باشد، اما وجود مطالعات طولی، در گروه های سنی مختلف و با سطح شواهد بالا در این زمینه می تواند به اطمینان خاطر بیشتر درمانگران جهت استفاده از مقیاس های کمی کل کلمه در بالین منجر شود.

Keywords:

Phonological mean length of utterance , Whole-word proximity , Persian-speaking children with Isafahani accent , Story generation , Conversation , Phonological skill , میانگین طول گفته واجی , نسبت مجاورت کل کلمه , کودکان فارسی زبان با لهجه اصفهانی , روایت داستان , محاوره , مهارت واج شناسی