تاریخ نگاری به زبان فارسی در هند: مورد مجمع التواریخ

مجمع التواریخ، اثری درباره تاریخ ایران در دوره پس از سقوط صفویه است که در سال ۱۲۰۷ در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعه تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سال های مقارن با سقوط صفویه تا اوایل دهه هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسنده آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. بنا بر این، به اثر مزبور می بایست به عنوان کتابی تاریخی که توسط یک مهاجر ایرانی به هند نوشته شده است، نگریست. در مقاله حاضر به مجمع التواریخ از این منظر نگریسته شده است. این نوع نگاه به شناخت بهتر ما از این اثر و نویسنده آن کمک خواهد کرد. نگاه مزبور دو زمینه برای تبیین ویژگی های مختلف اثر نامبرده در اختیار ما قرار خواهد داد که یکی ایرانی و دیگری هندی است. در نوشته های برخی از محققانی که قبل از این مجمع التواریخ را مورد بررسی قرار داده اند، از این منظر به آن اثر نگریسته نشده و ویژگی هایی مانند دوگانگی نثر آن اثر از نظر دور مانده و یا نویسنده یکی از منابع مهم اطلاعاتی آن، یعنی میر محمدعلی فاضل که او هم از مهاجران ایرانی به هند بوده است، شناسایی نشده است. در این مقاله، افزون بر چشم انداز خاصی که برای تفسیر و تحلیل مجمع التواریخ اتخاذ شده، کوشش گردیده است تا تصویری به نسبت کامل از مباحث مربوط به تاریخنگاری آن اثر ارایه گردد.

تاریخ نگاری به زبان فارسی در هند: مورد مجمع التواریخ Keywords:

مجمع التواریخ , تاریخنگاری , مهاجران ایرانی , افشاریه , زندیه , هند