بررسی آماری روند رسوب معلق با استفاده از تحلیل سری های زمانی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز بار نیشابور)

فرسایش، انتقال رسوب، رسوب گذاری و کیفیت آب از مسائل بسیار مهم در مدیریت حوزه­های آبخیز می­باشند. از آنجاییکه بسیاری از حوزه­های آبخیز در اکثر کشورها از جمله ایران فاقد ایستگاه رسوب سنجی هستند استفاده از روش­های آماری برای تحلیل آمار رسوبدهی حوزه­های آبخیز یکی از رهیافت­های مهم بررسی روند رسوب زایی در حوزه­های آبخیز است. بر همین اساس هدف از این مطالعه بررسی آماری روند رسوب معلق با استفاده از تحلیل سری زمانی در حوزه آبخیز بار نیشابور می­باشد. در این مطالعه آمار رسوبدهی ایستگاه بار اریه در دوره زمانی ۱۳۹۳-۱۳۴۶ با استفاده از آزمون های مان-کندال و پتیت مورد بررسی قرار گرفت. بررسی آماری سری زمانی دبی رسوب نشان می­دهد که تغییرات تدریجی دبی رسوب در سطح پنج درصد معنی دار و کاهشی است. تغییرات ناگهانی سری زمانی دبی رسوب در سطح پنج درصد معنی دار است که نقطه تغییر آن سال۱۳۸۲ می­باشد که میانگین رسوب از ۶۲/۳۱۷ تن در روز به میزان ۲۵/۱۷ تن در روز، در دوره بعد از سال ۱۳۸۲ کاهش یافته است. تحلیل روند آماری سری زمانی بارندگی روزانه ایستگاه­های هیدرومتری کارخانه قند، ماروسک و بار اریه بعنوان ایستگاه های معرف اقلیمی حوزه و سری زمانی دبی آب در دوره زمانی ۱۳۹۳-۱۳۴۶ روند معنی داری را در سطح پنج درصد نشان نداد. در نتیجه می­توان اظهار داشت که حداقل در سه دهه اخیر تغییرات محسوسی در میزان بارش و خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک در حوزه آبخیز بار وجود نداشته و نمی­توان کاهش دبی رسوب در حوزه آبخیز بار را به شرایط خشکسالی و اقلیمی در دوره منتهی به نقطه تغییر نسبت داد. با توجه به اینکه اوج گیری فعالیت­های آبخیزداری در حوزه آبخیز بار از سال ۱۳۸۴ (تقریبا مصادف با نقطه تغییر در سری زمانی رسوب معلق حوزه) شروع شده و تا ۱۳۸۹ بصورت رسمی ادامه داشته است می­توان روند کاهشی در سری زمانی رسوب معلق حوزه را بیشتر مرتبط با فعالیت های سازه­ای (گابیونی، خشکه چین، بند خاکی و تورکینست) عملیات آبخیزداری از اواخر دهه ۷۰ تا کنون دانست.

Keywords:

Autocorrelation test , Mann-Kendall test , Pettitt test , water discharge , sediment load , watershed management practices , : آزمون خودهمبستگی , آزمون مان- کندال , آزمون پتیت , دبی آب , دبی رسوب , عملیات آبخیزداری