مطالعه آلودگی، منشا و خطر سلامت عناصر بالقوه سمناک در غبار مدارس ابتدایی تهران

نگرانی ها در ارتباط با آلودگی غبار به عناصر بالقوه سمناک در محیط هایی مانند مدارس (به ­ویژه مدارس ابتدایی) اهمیت ویژه ای دارد چرا که کودکان در برابر آلاینده ها آسیب پذیرتر از بزرگسالان هستند. بنابراین با توجه به تنوع منابع آلاینده هوا در تهران، مطالعه حاضر با هدف تعیین شدت آلودگی، منشایابی و ارزیابی خطر سلامت برخی از عناصر بالقوه سمناک در غبارهای مدارس ابتدایی سه منطقه از کلان­شهر تهران انجام شد. برای این منظور ۲۷ نمونه از غبار داخلی و بیرونی به ترتیب از فضای داخل کلاس ­ها و محوطه بیرونی مدارس نمونه برداری ­شد و غلظت عناصر با طیف­سنج جرمی پلاسمای جفتیده القایی (ICP-MS) اندازه ­گیری گردید. محاسبه شاخص ­های زمین شیمیایی مختلف نشان داد که چهار عنصر مس، روی، آنتیموان و سرب بیشترین غنی­شدگی و آلودگی را نسبت به دیگر عناصر دارند. نتایج محاسبه شاخص خطر سلامت نشان داد آرسنیک، مس، نیکل، سرب و روی مقادیر خارج قسمت خطر (HQ) مشابهی را در کودکان و بزرگسالان دارند. همچنین خطر سلامت ناشی از قرارگیری در معرض کروم و منگنز از مسیر تماس پوستی در بزرگسالان بیش از کودکان بوده و شاخص خطر کل (HI) تمام عناصر در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. از میان عناصر مورد مطالعه، دو عنصر سرب و کروم بیش از سایرین سلامتی کودکان را تهدید می­ کنند. بر اساس تحلیل مولفه اصلی و مدل فاکتور سازی ماتریس مثبت (PMF)، سه منشا زمین زاد، ترافیک و ترکیبی برای عناصر مختلف تعیین شد. عناصر سرب، روی، مس و کادمیم به عنوان شاخص منشا ترافیک در نظر گرفته شدند. نتایج این مطالعه نیاز به توجه ویژه به سلامت دانش آموزان را آشکار می ­سازد.

Keywords:

Potentially toxic elements , Indoor dust , Elementary schools , PMF model , عناصر بالقوه سمناک , غبار داخلی , مدارس ابتدایی , مدل PMF