برآورد تمایل به پرداخت برای حفاظت و احیاء گیاهان دارویی مناطق جنگلی ثلاث باباجانی با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط (CVM)

سابقه و هدف: توجه به فرآورده های فرعی جنگل ها و مراتع به ویژه گیاهان دارویی می تواند سبب توسعه پایدار و تقویت جنبه های اقتصادی و اشتغال برای جوامع محلی و بهره برداران گردد. گیاهان دارویی نقش به سزایی در سلامت جامعه و درمان بیماری ها دارند. عدم توجه به حفظ ذخایر توارثی دارویی در عرصه های منابع طبیعی، پیامدهای فاجعه باری را در زیر بخش منابع طبیعی کشور در پی خواهد داشت که از آن جمله می توان به روند سریع انقراض گونه ها و فرسایش شدید ژنتیکی اشاره کرد. ازاین رو، این مطالعه با هدف برآورد ارزش حفاظتی و تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت و احیای گیاهان دارویی انجام شده است.مواد و روش ها: منطقه ثلاث باباجانی در غرب استان کرمانشاه برای انجام این پژوهش انتخاب شده است. پوشش گیاهی این منطقه عمدتا به صورت مشجر بوده و در واقع قسمت اعظم مساحت منطقه را جنگل های انبوه دربر گرفته است. منطقه ثلاث باباجانی به دلیل برخورداری از توپوگرافی متنوع شاهد انواع رویشگاه های جنگلی و گیاهان دارویی مرتعی و جنگلی است. آنغوزه، آویشن، زالزالک، افسنطین، سریش، نسترن کوهی، بابونه، بنفشه معطر، بلوط، چویل، کنگر، پونه، شیرین بیان و ... ازجمله گیاهان دارویی این منطقه است. از روش ارزش گذاری مشروط برای برآورد ارزش های غیراستفاده ای (حفاظتی) گیاهان دارویی در این مطالعه استفاده گردید. همچنین برای اندازه گیری تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت از گیاهان دارویی منطقه، از پرسش نامه انتخاب دوگانه دوبعدی استفاده شد. پرسش نامه در دو بخش شامل ویژگی های اجتماعی- اقتصادی افراد (سن، جنسیت، میزان تحصیلات، شغل، تعداد افراد خانواده، میزان درآمد و سایر ویژگی های پاسخگویان) و سوالات مربوط به میزان تمایل به پرداخت پاسخگویان طراحی شد. نمونه گیری به صورت تصادفی ساده و از بین ساکنان منطقه ثلاث باباجانی در سال ۱۳۹۶ انتخاب شده است. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران۳۵۳ پرسش نامه تعیین شده است. برای اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت افراد، از مدل لوجیت استفاده شد و براساس روش بیشینه راست نمایی، پارامترهای این مدل برآورد شده است.نتایج: نتایج نشان داد که ۶۴% از افراد مصاحبه شونده مرد و ۳۶% آنان را زنان تشکیل می دهند. متوسط سنی پاسخگویان ۸۸/۲۷ سال، میانگین بعد خانوار پاسخگویان ۴۶/۴ و حداقل و حدکثر آنها به ترتیب ۱ و ۱۰ نفر است. نتایج نشان داد بیش از ۷۶% افراد(۲۶۹ نمونه)، حاضر به پرداخت مبلغی برای حفاظت و احیاء گیاهان دارویی هستند و متوسط تمایل به پرداخت سالیانه هر فرد برای حفاظت و احیاء گیاهان دارویی در حدود ۵۲۶۹ تومان (با توجه به میانگین بعد خانوار (۴.۴۶ نفر) برابر ۲۳۵۰۰ تومان برای هر خانوار در سال) بدست آمده است. متغیرهای بعد خانوار و میزان پیشنهاد با اطمینان ۹۵% دارای اثر منفی معنی دار و متغیرهای درآمد، جنسیت، میزان تحصیلات، حامی حفاظت از منابع طبیعی (علاقه به محیط زیست) و شناخت حفاظت از گیاهان دارویی و ارتباط آن با توسعه پایدار (دانش و آگاهی حفاظتی محیط زیست) با اطمینان ۹۵% از مهمترین عوامل تاثیرگذار مثبت معنی دار بر تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت از گیاهان دارویی هستند. متغیرهای سن، وضعیت تاهل، شغل، عضویت در سازمان های زیست محیطی و نگرش ها و تمایلات زیست محیطی تاثیری بر پذیرش مبلغ پیشنهادی برای ارزش حفاظتی گیاهان دارویی نداشتند. مقدار آماره نسبت راست نمایی (۲۸۰.۳۹) نشان می دهد که تغییرات توضیح داده شده به وسیله الگوی لاجیت، در سطح بالاتر از ۱% معنی دار شده است. درصد پیش بینی صحیح الگوی برآورد شده نیز ۷۵% است و از آنجا که مقدار درصد قابل پیش بینی صحیح برای الگوی لاجیت برابر با ۷۰% است، مقدار درصد پیش بینی صحیح بدست آمده در این الگو مطلوب به نظر می رسد. ازاین رو، این الگو برای تجزیه وتحلیل های بعدی قابل اعتماد است. ضریب تعیین مک فادن نیز نشان می دهد که متغیرهای توضیحی مدل، بخوبی (حدود ۰.۸۷) تغییرات متغیر وابسته را توضیح می دهند.نتیجه گیری: از نظر مدیریتی، این مطالعه به نتایج امیدوارکننده ای دست یافته است. زیرا نشان داد افراد جامعه نسبت به اهمیت حفاظت از گیاهان دارویی آگاهی دارند و تمایل به پرداخت قابل توجهی برای حفاظت و احیاء این منابع ارزشمند وجود دارد. بنابراین، پیشنهاد می شود دولت به منظور حفاظت، احیاء و توسعه گیاهان دارویی مناطق جنگلی منطقه مورد مطالعه توجه بیشتری به مشارکت مردمی داشته باشد.

Keywords:

ارزش گذاری مشروط , تمایل به پرداخت , ثلاث باباجانی , گیاهان دارویی , مدل لوجیت