ازنگاهی به تفویض معتزله از منظر متکلمان امامیه و اشاعره

میزان تاثیر و دخالت انسان در افعال صادره از او، یکی از مباحث مهمی است که همواره در طول تاریخ کلام اسلامی مورد توجه اندیشمندان فرقه های مختلف کلامی اسلامی قرار گرفته است. بر این اساس، نظریه های جبر گرایی، نظریه کسب، تفویض و امر بین الامرین مطرح شده است. برخی که از علوم الهی ائمه(علیهم السلام) برخوردار نبوده اند، به جهت دفاع از اختیار و آزادی انسان، به تفویض، به معنای استقلال انسان در افعال خود، و عدم تاثیر خداوند در افعال انسان، اعتقاد داشته اند. متکلمین اشاعره و امامیه، اعتقاد مذکور را به معتزله نسبت می دهند. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی پس از تبیین ادعای مذکور، با مراجعه به آثار باقی مانده ازمتکلمان معتزله و سایر متکلمان هم عصر ایشان صحت این نسبت و ادعا را بررسی می کند. مشخص می نماید که معتزله فقط در صدد نفی جبر گرایی و اثبات مختار بودن انسان بوده، و نظری به اثبات تفویض ندارند.

Keywords:

معتزله , اشاعره , امامیه , تفویض , جبر , امر بین الامرین