بررسی مکانی درجه آسیب پذیری حوزه آبخیز با رویکرد اقلیمی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز درودزن، استان فارس)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بررسی مکانی درجه آسیب پذیری در جهت شناسایی مناطق آسیب‎پذیر و تصمیم گیری برای حفاظت از منابع طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار گام مهمی است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی مکانی درجه آسیب پذیری حوزه آبخیز سد درودزن در استان فارس با رویکرد اقلیمی انجام شد. مواد و روش ها: داده های اقلیمی ۹ ایستگاه کلیماتولوژی در بازه زمانی ۱۳۷۰-۱۳۹۹ مورد استفاده قرار گرفت. شاخص های تاثیرگذار بر آسیب پذیری حوزه آبخیز که شامل شاخص بارش فصل مرطوب، فصل خشک، دمای دوره سرد، دمای دوره گرم، حداکثر سرعت باد و ارتفاع از سطح دریا بودند استخراج گردید. پس از تعیین شاخص های مذکور، شاخص آسیب پذیری کلی (OVP) محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد شاخص فصل خشک به‎ترتیب در محدوده ۶/۴۰ تا ۶۶/۱۹ میلی متر برای ایستگاه های چمریز و امامزاده اسماعیل و شاخص فصل مرطوب به‎ترتیب در محدوده ۷۰/۶۷ تا ۵۳۸/۰۳ میلیمتر برای ایستگاه های اقلید و چمریز متغیر است. همچنین شاخص دوره سرد به‎ترتیب بین محدوده ۱/۷۷ تا ۲/۶۵ درجه سانتی گراد برای ایستگاه درودزن و زرقان و شاخص دوره گرم به‎ترتیب ۱/۵۲ تا ۲/۲۱ درجه سانتیگراد برای ایستگاه چمریز و زرقان به‎دست آمد. شاخص حداکثر سرعت باد به‎ترتیب بین محدوده ۰/۸۰ تا ۰/۸۵ کیلومتر بر ساعت برای ایستگاه های اقلید و درودزن محاسبه شد. ارتفاع از سطح دریا نیز بررسی شد. نتایج مبتنی بر تحلیل شاخص های اقلیمی نشان میدهد که شاخص آسیب پذیری کل در آبخیز سد درودزن بین ۲۵/۷ تا ۳۴/۲  قرار گرفته و در طبقه با درجه برگشت پذیر می باشد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به‎دست آمده و در نظر گرفتن پتانسیل خوب این حوزه آبخیز، نیاز به در نظرگرفتن اقدامات مدیریتی و پیش گیرانه در برابر تهدیدات خشک سالی و سیل ناشی از تغییرات اقلیمی و تغییرات انسانی حائز اهمیت است. با توجه به اینکه طبق استاندارد روش مذکور شاخص کمتر از ۴۰ در محدوده برگشت‎پذیر می‎باشد. لذا با توجه به قرارگیری شاخص آسیب‎پذیری محدوده مورد مطالعه با رویکرد اقلیمی در محدوده کمتر از ۴۰ می‎توان نتیجه گرفت که هر چند منطقه به‎ویژه در سال‎های اخیر دچار تغییرات زیادی شده است ولی با توجه به تغییرات جزئی شاخص‎های اقلیمی در بلندمدت این حوزه آبخیز هنوز تا مرزهای تاب‎آوری از جنبه‎های فیزیکی فاصله داشته و با اتخاذ الگوهای مدیریتی مناسب قابلیت برگشت به شرایط ایده‎آل را دارد. نتایج تحقیق، علاوه بر بیان اهمیت تاثیرات تغییر مولفه های اقلیمی، به کاربرد آنها در به‎کارگیری مدیریت صحیح و سازگار با تغییرات مولفه های  اقلیمی در سیاست های آتی مدیریت حوزه آبخیز  کمک شایانی خواهد کرد.

Keywords:

Climate change , Doroodzan dam , OVP , Vulnerability assessmet , Watershed , ارزیابی آسیب پذیری , تغییر اقلیم , حوزه آبخیز , سد درودزن , OVP