بررسی منصب قصه خوان و آیین های درباری مربوط به آن در طول تاریخ ادب شفاهی ایران (تا دوره قاجار)*

چکیدهدربار پادشاهان از دیرباز، جلوه گاه آیین ها و مناسباتی بوده که با ریشه های ادب و تاریخ هر ملت پیوند خورده است و به تبع آن، فرهنگ و تمدن پیشینیان به گونه ای تسلسل وار، در پیدایش فرهنگ آیندگان تاثیرگذار بوده است. قصه گویی و قصه خوانی به عنوان یکی از مناصب و تشکیل دهنده آیین های ادبی در دربار، سنت دیرین ادب شفاهی را تجدید حیات نموده است. درباره این منصب در ادوار مختلف ادبی می توان گفت: بعضی از نویسندگان، تشکیل اولین دوره قصه گویی ایرانی را مربوط به دوره کیانیان و هخامنشیان و بعضی، خنیاگران عهد اشکانی یعنی«گوسانان» می دانستند. در دوره های بعدی یعنی دوره های سامانیان تا غزنویان، «موبدان» و «ندیمان» این نقش را همراه با حماسه خوانی ایفا کردند و یک ندیم می بایستی دارای مجموعه آدابی از جمله: شاعری، خنیاگری، شیواسخنی و نمایش پردازی می بود. در دوره مغولان نیز، قصه های ایرانی در اثر تلخی های حمله مغولان بیشتر جنبه مذهبی پیدا کرد. در دربار صفویه، قصه خوانی به اوج شکوفایی خود رسید و این منصب در دربار قاجار با عنوان «نقال باشی» تجدیدی دوباره پیدا می کند. این جستار به روش تحلیل کیفی سعی بر آن دارد تا به بررسی این منصب و به تبع آن تغییرات آیین ها و آداب آن در دربار پادشاهان ایرانی بپردازد.

Keywords:

واژه های کلیدی: قصه خوان , نقال , ادب شفاهی , مناسبات ادبی , دربار