اسانس مرزه های ایران، منبعی ارزشمند برای تهیه فراورده های طبیعی

مرزه ها (Satureja spp.)، گیاهان معطر یک ساله یا چندساله از خانواده نعنا هستند که قسمت های سبز آنها به صورت خوراکی است و اسانس آنها به وفور در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. در ایران ۱۶ گونه مرزه معرفی شده که ۱۰ گونه آن انحصاری است. گونه های S. hortensis و S. montana دو گونه معروف مرزه با مصرف خوراکی هستند که در بسیاری از نقاط دنیا کشت می شوند. دو ترکیب فنولی کارواکرول و تیمول ترکیب های اصلی اسانس این دو گونه مرزه هستند. مطالعه روی بازده و ترکیبات اسانس گونه های مرزه بومی و انحصاری ایران نشان داد، برخی از این گونه ها، اسانس با کمیت و کیفیتی بسیار بالاتر از مرزه زراعی (S. hortensis) دارند. از جمله این گونه ها می توان به مرزه خوزستانی (S. khuzistanica) با بازده اسانس ۴-۳/۳ درصد و بیش از ۸۰درصد کارواکرول و مرزه رشینگری (S. rechingeri) با ۲/۴-۸/۳ درصد اسانس و تا ۹۰درصد کارواکرول اشاره کرد. مرزه بختیاری (S. bachtiarica) با حدود ۳درصد اسانس و ۷۰درصد کارواکرول یا تیمول، تنها گونه ای از مرزه در ایران است که دو کموتایپ دارد. مرزه سهندی (S. sahendica) با بازده اسانس بین ۵/۱ تا ۳ درصد و ترکیب عمده تیمول، از معدود گونه های مرزه است که دامنه پراکنش وسیعی در ایران دارد. در این مقاله جمع بندی مطالعات روی کمیت و کیفیت اسانس و کاربرد نمونه های متعددی از گونه های بومی مرزه ایران ارائه می شود.

Keywords:

مرزه , مواد موثره , اسانس , کارواکرول