مروری بر کارایی و آثار مالچ پاشی در تثبیت ماسه های روان با تاکید بر مالچ نفتی

بیشتر مطالعات و فعالیت های اجرایی مرتبط با تثبیت ماسه های روان در ایران و جهان، مبتنی بر تثبیت موقت آنها برای استقرار پایه های گیاهی بوده است. بررسی سابقه تثبیت ماسه های روان در ایران، که از اوایل دهه ۴۰ شروع شد، حاکی از آن است که استفاده از بادشکن های زنده، یا غیر زنده (که بیشتر سرشاخه های گیاهی بوده است)، به جز مواردی محدود، به دلیل کمبود مواد اولیه در مناطق خشک و گرانی هزینه اجرا، کمتر مورد اقبال واقع شده است. از این رو، گزینه دوم یعنی «ایجاد پوشش روی خاک» با عنوان «مالچ یا خاک پوش»، آن هم از نوع نفتی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مورد، محققان زیادی در دنیا روی مسئله تثبیت ماسه های روان مطالعه و تحقیق کرده اند که بیشتر این مطالعات، مبتنی بر تثبیت موقت ماسه های روان برای استقرار گیاه و مواد مورد استفاده برای تثبیت نیز متعدد بوده است. مالچ های نفتی، مالچ های گیاهی و معدنی، مثال هایی از این نوع مواد هستند. از آنجایی که ایران، از جمله کشورهای غنی از مواد نفتی بوده و مالچ مورد استفاده برای تثبیت ماسه های روان نیز ارزان، فراوان و در دسترس بوده است، سازمان های اجرایی مقابله با فرسایش بادی، در گذشته بیشتر از این ماده استفاده کرده اند، البته که در سال های اخیر، با مسائل و مشکلات زیادی برای کاربرد این ماده روبه رو بوده اند، به طوری که برخی، مالچ پاشی نفتی را خیانت قلمداد می کنند (کردوانی، ۱۳۹۵) و برخی دیگر، با اطمینان کامل بر این باورند که تاکنون، هیچ فناوری و ماده ای که قادر باشد، در بدترین شرایط آب وهوایی و بارندگی اندک و سرعت عمل بالا، چنین نتایج مثبتی را برای تثبیت ماسه های روان به بار آورد، وجود نداشته و ندارد. اگرچه ممکن است در آینده، مواد جدیدی ساخته شوند (مهدوی و آهنین، ۱۳۹۶).