جغرافیانگری قزوینی برپایه آثارالبلاد و اخبارالعباد

جهان اسلام، پس از حملات ویرانگر مغول ها و تشکیل حکومت ایلخانان ایران (اواسط سده هفتم تا اواسط سده هشتم) با شرایط تازه و متفاوتی رو به رو شد تا آنجا که گسترش علوم مختلف نیز تحت تاثیر این شرایط قرار گرفت. در چنین اوضاعی، محمدبن زکریای قزوینی، با تالیف آثارالبلاد و اخبارالعباد و نیز عجایب البلدان، نخستین گام را در مسیر تالیف آثار جغرافیایی برداشت. از این رو، پژوهش حاضر کوشیده است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که آیا قزوینی در تالیف آثارالبلاد و اخبارالعباد، بر نگرش و شیوه پیشینیان اتکا کرد یا طرحی نو درانداخت و از چه منظری به دانش جغرافیا می نگریست و آن را مشتمل بر چه عناصری می دانست؟ بررسی ها نشان می دهد که قزوینی ازلحاظ اشتمال، هم به جهان اسلام و هم به بیرون از آن توجه داشته و از آن روی که در نوشتن مطالب به گونه ای متاثر از نظام اقیلم یونانی بوده، به مکتب عراقی گرایش بسیار داشته است. همچنین او کوشید میان جغرافیا و تاریخ توازنی هم به وجود آورد؛ از همین روست که بعد از جغرافیای طبیعی، بیشترین توجه اش به جغرافیای انسانی و اقتصادی بوده است. چنین رویکردی از عنوان کتاب او هم پیداست که «بلاد» و «عباد» را در آن جای داده است. همچنین نگاه ویژه نویسنده به عجایب نگاری و تراجم احوال بزرگان، نشان دهنده گرایش او به تاریخ نگاری و داستان پردازی بوده است.

جغرافیانگری قزوینی برپایه آثارالبلاد و اخبارالعباد Keywords:

آثارالبلاد و اخبار العباد , جغرافیانگاری اسلامی , عجایب نگاری , جغرافیانگری , محمد بن زکریا قزوینی