شاخص شناسی حقوق محیط زیست در محیط های جغرافیایی ایران با تاکید بر مفهوم حق بر محیط زیست

امروزه از حقوق محیط زیست به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت محیط های طبیعی و حفاظت از محیط زیست نام برده می شود. بکارگیری جنبه ها و ملاحظات حقوقی در جغرافیای طبیعی، مستلزم وضع قوانین و دستورالعمل های جامع است. حق بر محیط زیست سالم بعنوان یک حق اساسی و بنیادین جای خود را در مجموعه حقوق بشر باز کرده، هرچند هنوز به شناسائی کامل دست نیافته است. توجه ویژه به این حق موجب شناخت ظرفیت های حقوق مدنی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شده است. این پژوهش با هدف شناسایی شاخص های مرتبط با حق بر محیط زیست در محیط های جغرافیایی ایران انجام شده است. تحقیق از نوع پیمایشی و کاربردی می باشد. در ابتدا، براساس طبقه بندی مناطق رویشی ایران، پهنه جغرافیای طبیعی کشور به پنج منطقه تقسیم گردید. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان، مدیران، اساتید محیط زیست و منابع طبیعی بوده است. نمونه آماری ۴۰۰ نفر تعیین شد. از نرم افزار SPSS۲۱ و سیستم رویهم گذاری لایه ها برای تحلیل داده ها استفاده شد. مجموعا ۴ شاخص اصلی و ۱۷ شاخص فرعی شناسایی شد. در این میان، شاخص «سلامت اکوسیستم» دارای بیشترین امتیاز کسب شده (۱۳۹۷) و پس از آن، شاخص «پوشش گیاهی» با ۱۳۰۵، شاخص «حیات وحش جانوری» با ۱۲۶۷ امتیاز و شاخص «کیفیت محیطی» با ۱۱۸۱ امتیاز قرار داشتند. بالاترین وزن برای شاخص های فرعی متعلق به «تغییر کاربری اراضی» با ۵.۷۸ و کمترین وزن نیز متعلق به «آلودگی صدا» با ۲.۱۱ بوده است. شاخص «تغییر کاربری اراضی» در تمام مناطق به عنوان پراهمیت ترین و شاخص «آلودگی صوتی» به عنوان کم اهمیت ترین شاخص معرفی شدند. با توجه به میانگین امتیاز کسب شده برای شاخص های هفده گانه حقوق محیط زیست، مشخص شد که این شاخص ها در منطقه اکولوژیکی زاگرس، دارای بیشترین اهمیت (۴.۳۷) و به ترتیب در مناطق اکولوژیکی ایرانی – تورانی (۴.۱۹۷)، هیرکانی – خزری (۳.۹۷۴)، ارسباران (۳.۹۳) و در نهایت، خلیج فارس – عمانی (۳.۱۷۸) می باشند.

Keywords:

حقوق محیط زیست , شاخص محیط زیستی , محیط جغرافیایی , مناطق اکولوژیک