کاربرد مدل نظریه بازی چندهدفه در تعیین تعادل اقتصادی-محیط زیستی حوضه آبخیز دریاچه زریبار مریوان

یکی از مهم ترین چالش­های فراروی مدیریت حوزه آبخیز، وجود تعارض بین سود اقتصادی و حفظ محیط­زیست در عرصه آبخیزهاست که باعث ایجاد مشکلات زیادی مانند تغییر کاربری اراضی توسط آبخیزنشینان با هدف افزایش سود اقتصادی، بدون در نظر گرفتن سلامت آبخیزها می شود. در این پژوهش یک مدل چندهدفه نظریه بازی (MOGT) به عنوان ابزاری جایگزین برای حل تعارضات راهبردی یعنی توسعه اقتصادی (توسعه و کاربرد زمین) و حفاظت از محیط زیست (حفظ کیفیت آب و کاهش مواد آلاینده) بسط داده شد که برای تصمیم گیری و موازنه چالش های اقتصادی- محیط­زیستی حوضه آبخیز دریاچه زریبار مریوان در استان کردستان صورت گرفته است. برای محاسبه و نمایش انواع گوناگون کاربری­های اراضی از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهره گرفته شده است. در این پژوهش حامیان و طرفداران حفاظت از محیط­زیست به­عنوان بازیگر نخست (بازیگر محیط­زیستی) و کاربران حوزه آبخیز دریاچه به­عنوان بازیگر دوم (بازیگر اقتصادی) انتخاب شدند. نتایج مدل چندهدفه نظریه بازی­ها نشان داد که پس از هفت دور چانه­زنی و تعدیل اهداف بین بازیگران، تعادل نش ایجاد شد که در این حالت تعادل بین دغدغه­های محیط­زیستی و اقتصادی در مدیریت آبخیز برقرار شده است. تعادل نش برای بازیگر محیط­زیستی در بازه ۲۵۳۶۵ تا ۲۵۳۶۶ کیلوگرم در هکتار و مقدار درآمد برای بازیگر اقتصادی از ۴۲۰ تا ۴۲۱ میلیون ریال در سال متغیر است. از دیگر نتایج پژوهش نشان داد که حل مدل تصمیم گیری چندهدفه برای حوضه آبخیز دریاچه، منجر به دست یابی به راه حل بهینه پارتو نشده است بلکه دامنه ای از جواب ها حاصل شده است. با مقایسه نتایج مدل برنامه ریزی معمولی چندهدفه و مدل بازی بر مبنای دورهای چانه زنی، برتری مدل MOGT نسبت به مدل متعارف برنامه ریزی چندهدفه مورد تایید قرار گرفت و می­تواند راه­حل­های رضایت­بخش­تری بر اساس اولویت­های تصمیم­گیرندگان ارائه دهد. یافته­های این پژوهش می­تواند در مدیریت کاربری زمین در آبخیزها و در شرایطی که بین اهداف اقتصادی و محیط­زیستی تضاد به­وجود می­آید، به کار رود.

Keywords:

تعادل اقتصادی-محیط زیستی , مدل چندهدفه نظریه بازی , تعادل نش , تعادل پارتو , دریاچه زریبار