بازسازی بناهای قدیمی با رعایت روایت منظرین

منظر را تلاقی تاریخ و جغرافیا دانستند. منظر از مکان فراتر رفته و ترکیبی است از آنچه دیده می شود و آن چیزی که امکان تفسیر از آن وجود دارد. در منظر مکان صرفا کالبد محض نبوده و دارای معنا و هویتی می شود که مختص به آن است. به عبارت دیگر، هر عنصر معماری می تواند علاوه بر مشخصات فیزیکی و ظاهری و موقعیتی، روایت، تاریخ و فلسفه وجودی خاصی داشته باشد که قرار دادن این مفاهیم در کنار یکدیگر روایت منظرین آن عنصر را ایجاد می کند. روایت های منظرین می تواند جذابیت یک جاذبه را برای بینندگان و بازدیدکنندگان چند برابر کند و اساسا این روایت ها و داستان هاست که در خاطره بازدیدکننده باقی می ماند و او را به تکرار تجربه و یا تعریف آن برای دیگران ترغیب می کند. این در حالی است که بسیاری از عناصر معماری که در شهرهای قدیم ایرانی وجود داشتند، به مرور زمان و با توجه به پیشرفت تکنولوژی، تغییر سبک زندگی و دلایل دیگر کارکرد خود را از دست دادند و در بهترین شرایط در حال حاضر به عنوان یک جاذبه گردشگری مورد بازدید گردشگران قرار می گیرند (در موارد زیادی این مکان ها به دلیل عدم استفاده، تخریب شده یا در معرض تخریب قرار دارند). در برخی موارد نیز این عناصر معماری بازسازی شده و با کارکردهای متفاوت مورد بهره برداری قرار گرفته اند. به عنوان مثال کاروانسرایی که به هتل تبدیل شده یا حمام عمومی که به عنوان یک رستوران یا آب انباری که سقف آن برای زورخانه بازسازی شده است. در برخی از این بازسازی ها هویت و روایت اصلی عنصر کنار گذاشته شده و سعی می شود با استفاده از موقعیت و ویژگی های فیزیکی در دسترس، امکان استفاده مجدد از بنا برای بازدیدکنندگان فراهم شود. تغییر کاربری مکان از چند جهت قابل بررسی و مطالعه است. مهمترین مزیت آن علاوه بر امکان استفاده از یک موقعیت مکانی تاریخی، جلوگیری از تخریب و نابودی فضای معماری آن است. بازسازی و استفاده باعث می شود ساختار فیزیکی باقی مانده و در دوره های بعدی نیز قابلیت بازدید و بهره برداری داشته باشد. از طرفی این مسئله باعث می شود هویت و روایت اصلی تحت الشعاع قرار گرفته و به مرور زمان به طور کامل ازبین رفته و رو فراموشی نهد. در واقع اگر این بازسازی صرفا به ساختار فیزیکی توجه شود، هویت و روایت های آن جدا شده و از بین می رود. به خصوص اگر کاربری جدید باعث شود برخی از ویژگی های معماری نیز تغییر اساسی داشته باشد. به بیان دیگر استفاده از مکان های تاریخی و عناصر معماری قدیمی مانند قلعه ، کاروانسرا، حمام و .... ظرافت هایی دارد که اگر این موارد در نظر گرفته نشود، می تواند به تخریب هویتی آن جا منجر شود. مهمترین نکته در این بازسازی، توجه به حفظ روایت و هویتی است در اصالت بنای مورد نظر بوده است. به گونه ای که بازدیدکننده فعلی متوجه شود که کارکرد اصلی و فرعی این مکان در قبل از بازسازی چه بوده و هویت آن در دوره های پیشین از چه ویژگی هایی برخوردار بوده است. در صورت رعایت این نکته، نه تنها بازسازی و حفظ بنا انجام پذیرفته، هویت آن نیز مورد احترام قرار می گیرد و این امر باعث می شود جذابیت آن برای بازدیدکنندگان نیز افزایش یابد. این امر می تواند از طریق بیان روایت به صورت تصویری، شفاهی و حتی بازسازی نگهداری بخش هایی از فضا به شکل سابق صورت پذیرد. به عنوان مثال در هتلی در یزد که یک خانه قدیمی است، بخش پایاب و خزینه به صورت کامل و به شکل اولیه بازسازی شده و علاوه بر وجود عکس های قدیمی، روایت آن نیز توسط راهنمایان صورت می پذیرد. این امر باعث می شود بازدیدکننده در کنار اقامتی دلنشین در هتلی که امکاناتی به روز دارد، با روایت اصیل خانه قدیمی یک شهر باستانی آشنا شده، به تاریخ دوره قبل سفر کرده و خود را درگیر یک موقعیت تاریخی جغرافیایی کند. این همان چیزی است که روایت منظرین مد نظر دارد.

Keywords:

روایت منظرین , بناهای قدیمی , گردشگری , بازسازی