شناسایی عوامل سینوپتیک و محلی مقیاس در رویدادهای گرد و غباری استان ایلام

پدیده نامطلوب گردوغبار یکی از بلایای طبیعی است که استان ایلام را به دلیل موقعیت جغرافیایی و همجواری آن با پهنه­های بزرگی از مناطق بیابانی تحت تاثیر قرار می­دهد. در این تحقیق پس از استخراج ۴۰ سامانه­ی گردوغباری شاخص و تفکیک آنها به دو دوره سرد وگرم سال طی دوره آماری (۲۰۰۰-۲۰۱۰)، با استفاده از نقشه های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ و فشارسطح دریا، نقشه­های بردار باد، خطوط هم سرعت و نقشه های امگا در تراز۷۰۰ هکتوپاسکال در محدوده ۱۵ تا ۴۵ درجه شمالی و ۲۰ تا ۶۵ درجه شرقی صورت گرفت. برای بررسی وضیعت جو بالایی با مراجعه به پایگاه داده های جوی دانشگاه وایومینگ، داده­های رادیوسوند برای روزهای همراه با گردوغبار در ایستگاه­های نیمه جنوب غربی ایران اخذ شده و با استفاده از نرم­افزار RAOB و نمودارهای SKEW-T به صورت روزانه ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفتند، برای بررسی پایداری و ناپایداری جو از شاخص­های (LI)، (SI)، (CAPE) و TT استفاده شد. بارزسازی گردوغبار روی تصاویر MODIS با استفاده از ویژگی­های دمای درخشایی و شاخص عمق نوری ذرات (AOD) انجام شد. نتایج تحقیق نشان می­دهد در دوره سرد سال سیستم­های مهاجر بادهای غربی و رودباد جبهه­ی قطبی همراه آن و در دوره گرم سال کم فشارهای حرارتی سطح زمین مهم­ترین عامل در ایجاد و شکل­گیری پدیده­ی مذکور در استان ایلام می­باشند. هنگامی که یک فرود عمیق در غرب منطقه­ی مورد مطالعه بر روی بیابان­های کشورهای همجوار قرار گیرد و سرعت باد در آن به سرعت رودباد برسد، در صورت فراهم بودن شرایط محیطی، با ایجاد ناپایداری در سطح زمین سبب گرد و غبار و انتقال آن به استان ایلام می­شود. در دوره گرم سال نیز کم فشارهای حرارتی سطح زمین و بخصوص کم فشارخلیج فارس با مکش هوای بیابان­های اطراف (شبه جزیره عربستان) یکی از عوامل ایجاد گردوغبار می­باشد. مسیر حرکت امواج گردوغباری و نحوه­ی استقرار محور فرود و مراکز کم فشار سطح زمین و همچنین تصاویر ماهواره­ای مورد استفاده نشان می­دهد، مهم­ترین منابع گردوغبارهای وارده به استان ایلام شامل بیابان­های جنوبی عراق، شمال عربستان، جنوب سوریه و تا اندازه­ای شمال صحرای آفریقا می­باشد.

Keywords:

گردوغبار , کم فشار حرارتی , تحلیل سینوپتیکی , شاخص های ناپایداری , استان ایلام