بررسی اثر خشکه دارها بر روند تغییرات ذخیره کربن خاک در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل های بلوط غرب (مطالعه موردی: جنگل قلاجه)

مقدمه و هدف: خشکه‎دارها یکی از حوضچه‎های کربن در بوم‎سازگان‎های زمینی هستند که از مهم­ترین مولفه‎های سازنده در عرصه‎های جنگلی می‎باشند. اندازه‎گیری میزان ذخیره کربن در خاک جنگلی می‎تواند معیار و شاخص مهمی در سنجش پایداری یک زیست‎بوم باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر خشکه‎دارها بر تغییرات میزان ذخیره کربن خاک در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل قلاجه استان کرمانشاه انجام شد. مواد و روش ها:  بدین‎منظور، محدوده‎ای از جنگل قلاجه با دامنه ارتفاعی ۲۱۰۰-۱۴۰۰ متر از سطح دریا انتخاب، و منطقه به هفت طبقه ارتفاعی با اختلاف ۱۰۰ متر تقسیم‎بندی شد. سپس در سطح هر طبقه ارتفاعی قطعات نمونه یک هکتاری جهت برآورد میزان ذخیره کربن خاک در قسمت‎هایی که خشکه‎دارهای سرپا و افتاده واقع شده بودند با سه تکرار پیاده‎سازی شد. در هر قطعه نمونه، در زیر پایه خشکه‎دار سرپا، خشکه‎دار افتاده، پایه درختی سالم و در قسمت فضای فاقد پوشش درختی (فضای باز) هر کدام یک نمونه خاک از عمق ۲۰-۰ سانتی‎متر برداشت شد. یافته ها:  نتایج نشان داد که میزان ذخیره کربن خاک در مکان‎هایی که خشکه‎دارها (سرپا و افتاده) واقع شده بودند در مقایسه با خاک زیر پایه‎های درختی سالم و همچنین ناحیه فضای باز، بیشتر بود و در مجموع با افزایش ارتفاع از سطح دریا بر میزان ذخیره کربن خاک افزوده می‎شد. بطوری‎که کمترین میزان ذخیره کربن (۱۲۴ تن در هکتار) در طبقه ارتفاعی ۱۵۰۰ – ۱۴۰۰ متر و بیشترین (۱۹۷ تن در هکتار) در طبقه ارتفاعی ۲۱۰۰ -  ۲۰۰۰ متر واقع شده بود. همچنین نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین میزان ذخیره­ کربن خاک در زیر خشکه­ دار سرپا و خشکه ­دار افتاده با ارتفاع از سطح دریا همبستگی معنی ­دار مثبت وجود دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش می ­توان بیان کرد که خشکه ­دارها علاوه بر کارکردهای اکولوژیک خود، نقش مهمی در میزان ذخیره­ کربن خاک دارند. بنابراین با در نظر گرفتن اهمیت و نقش خشکه ­دارها در رابطه با مقادیر موجودی ذخایر کربن و روند انتقال آن­ به لایه ­های خاک، روند برداشت و حذف حوضچه ­های مذکور در جنگل­های مورد اشاره الزاما باید متوقف شده و تمهیداتی برای این امر نیز در نظر گرفته شود.

Keywords:

Altitude , Carbon Pool , Carbon storage , Dead trees , Quercus brantii , ارتفاع از سطح دریا , بلوط ایرانی , ذخیره کربن , حوضچه کربن , خشکه دار