تحلیلی بر عوامل طبیعی موثر در پراکنش و استقرار سکونتگاه های روستایی در شهرستان سیرجان

پیدایش سکونتگاه­های بشری همواره بر پایه­ی عوامل طبیعی مانند آب و خاک مناسب استوار بوده است و روستاها به عنوان اولین شکل از حیات جمعی انسان در یک عرصه طبیعی از ویژگی­های متعدد طبیعی، اقتصادی و ... تاثیر می­پذیرند. عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب، دما و بارش بسترهای طبیعی موثر در پراکنش و توزیع سکونتگاه­های روستایی می­باشند که برخی از آنها نقش موثرتری در این زمینه ایفا می­کنند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت استقرار سکونتگاه­های روستایی شهرستان سیرجان، بر حسب معیارهای طبیعی صورت گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، ۵ معیار طبیعی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و عناصر اقلیمی (بارش و دما) به عنوان عوامل موثر در استقرار سکونتگاه­ها انتخاب شده و با استفاده از روش­های آماری در محیط GIS و شاخص موران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ۵/۴۸ درصد روستاهای این شهرستان در طبقات ارتفاعی۱۸۰۰- ۱۵۸۱ متر قرار دارند که این امر زمینه­ی لازم برای کشاورزی منطقه را فراهم و در تنوع فعالیت­های اقتصادی و معیشت ساکنان تاثیر گذاشته است. همچنین با توجه به گرایش مکان­گزینی روستاها در مناطق با شیب مناسب، ۹۵ درصد روستاهای این شهرستان در طبقه شیب ۱۰- ۰ درصد استقرار یافته­اند و به علت وجود شرایط محیطی مناسب بویژه خاک حاصلخیز، شاهد تولید پسته به عنوان کشت غالب در این منطقه می­باشیم. در نتیجه با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکان­گزینی مناطق روستایی، با استفاده از شاخص موران که از توابع خود همبستگی فضایی جهت استخراج  الگوی توزیع می­باشد، توزیع فضایی نقاط روستایی منطقه مورد مطالعه از نوع خوشه­ای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با ۳۵/۰ بوده که در سطح اطمینان ۱ درصد معنادار می­باشد.

Keywords:

تحلیل , روستا , پراکنش , استقرار سکونتگاه های روستایی , شهرستان سیرجان