موانع پیش روی فلسفه دین در ایران

آموزش و پژوهش فلسفه دین در ایران، به­عنوان شاخه­ای اساسی از مطالعات فلسفی درباب دین، در سه دهه گذشته تاکنون با چالش­ها و موانع متعددی مواجه بوده است که برخی از آنها عبارتند از: ۱. بستر نسبتا الحادی و غربی- مسیحی فلسفه دین، که موجب بدبینی نسبت به آن در جامعه دینی ایران شده است. ۲. عدم تقید فلسفه دین به پیش­فرض­های کلامی سنت اسلامی، که بعضا موجب رویکرد انتقادی به آموزه­های سنت دینی اسلامی شده است. ضمن اینکه نگرانی علمای دینی از گسترش بی­دینی در نتیجه رشد فلسفه دین به علت نقش مباحث عقلانی آن در اتخاذ رویکرد انتقادی یا فرادینی به دین و اعتقادات دینی دارای اهمیت خاص خود است. ۳. سطح پایین معرفت دینی مردم و غلبه وجه تقلیدی اعتقادات دینی، که موجب آسیب­پذیری بیشتر دینداری آنها در نتیجه گسترش رویکرد فلسفی به دین می­گردد. ۴. پیش­فرض­های کلامی علمای دینی، که مانع اقبال به رویکرد فلسفی به دین شده است. ۵. غلبه نگرش انحصارگرایانه نسبت به سنت دینی خودی، که موجب نادیده گرفتن مزایای دیگر سنت­های دینی است که در نتیجه رویکرد فلسفی به دین ممکن است حاصل شود. ۶. غلبه تاریخی رویکرد فقهی در سنت دینی و دینداری اسلامی، که موجب دوری از نگرش فلسفی و عقلانی و تقویت رویکرد تقلیدی به دین شده است. نتیجه حاصل از این موانع، رشد کند فلسفه دین و مواجهه اندیشمندان طرفدار آن با مشکلات و چالش­های فراوان در مقام آموزش و پژوهش آن است. به همه این موانع بایستی خطرات ناشی از بدفهمی برخی موضوعات و مسائل فلسفه دین را افزود که موجب انحرافات دینی و ضربه زدن به دینداری مردم می­گردد.

Keywords:

Philosophy of Religion , Teaching , Research , Critical Approach , Theological Presuppositions , فلسفه دین , آموزش , پژوهش , ارزیابی انتقادی , پیش­فرض­های کلامی