بررسی معضل معنایی بیت «ای گل تو دوش...» از حافظ بر پایه نظریه انسجام واژگانی هالیدی و حسن

بیت «ای گل تو دوش داغ صبوحی کشیده ای/ ما آن شقایقیم که با داغ زاده ایم»، یکی از ابیات بحث برانگیز حافظ است که ابهامات متعددی درباره معنی آن مطرح است. اینکه مقصود از داغ صبوحی چیست؟ یا داغ کشیدن چه معنای مشخصی می تواند داشته باشد؟ و یا نسبت میان صبوحی که هنگام صبح خورده می شود با دوش در معنی دیشب و حتی مقصود از عبارت با داغ زاده شدن چیست؟، ازجمله سوالاتی محسوب می شوند که شارحان در فرآیند معنایابی این بیت باید به آنها پاسخ دهند؛ اما مسئله اینجاست که جملگی شرح نویسان با گونه ای اغماض درباره این ابهام ها، معنایی تقریبا مشابه برای بیت پیشنهاد داده اند. وجود این سوال ها و ابهام ها باعث شد تا در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و از رهگذر بررسی مفهوم کلی غزل، در پی ارائه معنایی مستند به شواهد متنی برای بیت برآییم. در مسیر حصول به نتیجه نیز، از نظریه انسجام واژگانی هالیدی و حسن استفاده شد؛  نظریه ای که با تکیه بر روابط میان واژگان در سطح جملات، در پی یافتن عوامل انسجام در متن است. در همین راستا ابتدا کلیت غزل به چهاربخش تقسیم شد و در ادامه با تکیه بر نوع و فراوانی واژگان، معنابن های مربوط به هر بخش استخراج شد. در ادامه، بیت مورد بحث با تکیه بر روابط معنایی واژگان و با درنظرگرفتن معنابن های منتشر در سطح غزل بازخوانی شد. حاصل کار پیشنهاد این معنی برای بیت بود: ای گل (سرخ) تو از دیشب داغ (در معنی نشان) مستی را بر چهره ات نقش زده ای؛ درحالی که ما (همچون) شقایقی هستیم که با داغ (در معنی نشان) مستی زاده شده ایم.

بررسی معضل معنایی بیت «ای گل تو دوش...» از حافظ بر پایه نظریه انسجام واژگانی هالیدی و حسن Keywords:

شرح حافظ , محور عمودی غزل , نظریه هالیدی و حسن , انسجام واژگانی