واکاوی انتظام اقتصادی در پیشینه تاریخی و تحلیل کارکردی پلیس: مبنایابی پلیس اقتصادی

خاستگاه و تحول سازمانی که در حال حاضر «پلیس» نام دارد، در طول تاریخ کشورها و ایران نشان از مسئولیت سنگین این نیروی چندوجهی و چندکاره اگر نگوییم همه کاره دارد. پلیس از ابتدا در عرصه مدیریت شهر و روستا و حفاظت بندری ظهور یافته و در طول تاریخ، جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی، نظامی و شبه نظامی به خود گرفته است. امور تحت پوشش مسئولیت پلیس بسیار متنوع بوده و گاه گستره ای محدودناشدنی داشته است. در جوامع اسلامی افرادی با عناوینی مثل محتسب و شرطه عهده دار مسئولیت هایی بوده اند که با مسئولیتهای پلیس در تاریخ سایر کشورها تا حدی قرابت داشته است. در ایران پیش از اسلام نیز پلیس نیرویی منظم و تاثیرگذار بوده و در طول تاریخ نام های مختلف یافته است. شکل گیری اولین نیروهای انتظامی، از جمله با تشکیل «ژاندارمری خزانه» (پلیس اخذ مالیات و عوارض زیر نظر خزانه دار) در کنار «ژاندارمری دولتی» همراه بوده است. در یک دسته بندی بسیار کلی، وظایف نیروی انتظامی در ایجاد و حفظ و ارتقای نظم و امنیت و آسایش خلاصه می شود که تحقق آنها مستلزم فراهم آوردن زمینه های ذهنی و عینی و مقابله و برخورد با فعالیت های غیرمجاز ضمن ملاحظه امور مرتبط است. از سوی دیگر، این نیرو ضابط عام دادگستری است که درباره کلیه جرایم صلاحیت اقدام دارد و وظایف و اختیاراتش محدود به جرایمی معین یا شرایطی خاص نیست و یکی از وارثان نظام حسبه اسلامی به شمار می رود. به تاکید، این مقاله درصدد همه کاره جلوه دادن یا افزایش خارج از معمول وظایف و ماموریت های نیروی انتظامی در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران نیست. با وجود این،  عرصه اقتصاد و انتظام برنامه ریزی شده و هوشمندانه آن در دوران فشارهای فزاینده خارجی، ناکارامدی های اجرایی و فسادانگیزی های فراتر از انتظار داخلی و تاکید مقام معظم رهبری بر تحقق ناگزیر اقتصاد مقاومتی، عرصه ای است که به هر صورت باید در آن جایگاهی شایسته برای نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تعبیه کرد که پیشینه تاریخی چنین جایگاهی از آن بیگانه نیست و کارکردهای قانونی اش به خوبی ظرفیت آن را دارد.

Keywords:

انتظام اقتصادی , پلیس اقتصادی , پلیس