بررسی چالش های حکمرانی آب حوضه آبریز سد گلورد و دشت های شرق مازندران

در چند دهه گذشته مشکلات مرتبط با منابع آب همچون کاهش کمیت و کیفیت آب در ایران باعث بروز تبعات اجتماعی -اکولوژیکی فراوانی شده است که این تبعات بیانگر وجود نارسایی های اساسی در ساختار حکمرانی و مدیریت آب کشور است . در استان مازندران ۵۳ درصد از کسری حجم آبخوانهای مازندران نسبت به دوره درازمدت ۱۲ ساله مربوط به دشت های شرق مازندران بوده است و این منطقه در یک دهه اخیر با چالش های فراوانی در خصوص ناترازی منابع و مصارف آب مواجه بوده است . پژوهش حاضر از نگاه حکمرانی به مساله ناترازی بیلان آب منطقه سد گلورد و دشت های شرق مازندران تمرکز نموده است . هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی حکمرانی آب برای تعادل بخشی بین منابع و مصارف آب و همچنین پاسخگویی به این سوال است که با انجام چه تدابیر و اقداماتی می توان باعث تعادل بخشی بیلان آب منطقه گردید. در این پژوهش از روش کتابخانه ای ومیدانی برای جمع آوری اطلاعات استفادهشده است . میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری کنشگران ساختار حکمرانی و مدیریت آب منطقه با کمک ماتریس قدرت-منفعت تحلیل شد و همچنین بر اساس چارچوب مفهومی DPSIR و همبست سیاست های آب، مواد غذایی و انرژی مباحث کلی و چالش های منطقه استخراج گردید. در ادامه پرسشنامه ای شامل ۸ مبحث و ۳۴ چالش استخراجشده در بین ۱۸۰ نفر از کنشگران منطقه توزیع شدوپرسشنامه ها توسط نرمافزار SPSS تحلیل شد. نتایج نشان می دهد که ضعف اساسی حکمرانی و مدیریت آب شرق مازندران ناشی از وجود گفتمان فکری توسعه با محوریت منابع آب، شکاف و نارسایی های مدیریتی و عدم عزم سیاسی جدی برای حفاظت و مدیریت مناسب از منابع آب، شکاف و نارسایی در آگاهی بخشی و ظرفیت سازی اجتماعی ، تضاد منافع کنشگران فضای حکمرانی و مدیریت آب منطقه است . نتایج بررسی ۸ مبحث کل ی نشاندهنده این است که از منظر کنشگران منطقه به ترتیب مباحث کمی (میانگین ۳۴۴.۴ از ۵)، مباحث تغییرات اقلیمی (میانگین ۲۴۳.۴ از ۵)، مباحث فن محور (میانگین ۱۲۷.۴ از ۵)، عدم ظرفیت سازی اجتماعی (میانگین ۰۶۲.۴ از ۵)، مباحث توسعه ای و مدیریتی (میانگین ۰۶۰.۴ از ۵)، مباحث فنی و مهندسی (میانگین ۰۱۹.۴ از ۵)، مباحث اقتصادی (میانگین ۷۹۰.۳ از ۵) و مباحث کیفی (میانگین ۷۶۹.۳ از ۵) جز مباحث و موضوعات اساسی حکمرانی و مدیریت آب منطقه است . از سوی دیگر، نتایج بررسی ۳۴ چالش پژوهش نشان می دهد که ۶ چالش از ۱۰ چالش کلیدی و اساسی منتخب کنشگران حکمرانی و مدیریت آب منطقه ماهیت اجتماعی ، ۳ چالش ماهیت فناوری و یک چالش ماهیت اقلیمی دارد. بر طبق یافته های پژوهش حاضر برای ارتقای وضعیت حکمرانی و مدیریت آب شرق مازندران باید به مسائل اجتماعی و حکمرانی آب توجه بیشتری مبذول شود. ازاین رو، انتقال از توسعه با محوریت آب به برنامه ریزی راهبردی حوضه آبریز مبتنی بر مدیریت یکپارچه و مشارکتی آب و همچنین تشکیل شورای هماهنگی حوضه آبریز با محوریت سازگاری با تغییرات اقلیمی با مشارکت کنشگران کلیدی شناسایی شده ساختار حکمرانی آب منطقه برای برونرفت شرق مازندران از شرایط موجود، به قانونگذاران و سیاست گذاران کشوری و مدیران استانی پیشنهاد می گردد.

Keywords:

بیلان آب , حکمرانی و مدیریت آب , سازگاری با تغییر اقلیم , چالش های اجتماعی آب , برنامه ریزی راهبردی حوضه آبریز.