گزینش ژنوتیپ های جو (.Hordeum vulgare L) متحمل به خشکی انتهای فصل بر اساس عملکرد دانه، پایداری عملکرد و شاخص های تحمل به تنش

تنش خشکی یکی از پیامدهای تغییرات اقلیمی است که آثار منفی قابل­توجهی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی از جمله جو داشته و با توجه به جایگاه این گیاه در تغذیه دام و صنایع غذایی، بهبود تحمل به تنش خشکی از طریق معرفی ارقام اهمیت بسیار بالایی دارد. به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه، تعداد ۱۸ ژنوتیپ امیدبخش جو که از برنامه های به نژادی جو در اقلیم معتدل بدست آمده بودند، طی دو سال زراعی (۱۴۰۰-۱۳۹۹ و ۱۴۰۱-۱۴۰۰) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه ایستگاه تحقیقاتی ورامین، بیرجند و یزد در شرایط بدون تنش و تنش خشکی انتهای فصل (قطع آبیاری در مرحله ۵۰ درصد ظهور سنبله) مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ژنوتیپ­ها در دو سال، ژنوتیپ­های ۱۵، ۱۱ و ۳ به ترتیب با ۵۹۳۰، ۵۷۹۰ و ۵۷۸۰ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشتند. نتایج تجزیه بای­پلات نشان داد که ژنوتیپ­های ۲، ۳، ۱۱،۱۲ و ۱۵ از پتانسیل عملکرد دانه بالاتری برخوردار بوده و نسبت به تنش خشکی متحمل­تر بودند. بر اساس شاخص بهره­وری متوسط، میانگین هندسی بهره­وری، میانگین هارمونیک و شاخص تحمل به تنش، ژنوتیپ­های ۱۵، ۱۱ و ۳ متحمل­ترین و ژنوتیپ­های ۱، ۱۸ و ۹ نیز حساس­ترین ژنوتیپ­ها به تنش خشکی انتهای فصل بودند. با در نظر گرفتن آماره­های پایداری شوکلا و اکووالانس ریک، نصار و هان، تنازرو،آماره کانگ، ضریب رگسیون ابرهارت و راسل و انحراف از خط رگرسیون، ژنوتیپ­های ۱۱، ۸، ۳، ۶ و ۱۵ بالاترین پایداری عملکرد دانه را داشتند که می­توان از آنها به عنوان مواد ژنتیکی مناسب در برنامه­های به­نژادی جو استفاده کرد.

Keywords:

Adaptation , Barley , Bi-plot , Parametric and non-parametric statistics , Regression and Temperate climate , آماره های پارامتری و ناپارامتری , اقلیم معتدل , بای پلات , جو و سازگاری