آراء محقق نایینی در وضو در پرتو فقه القرآن با تکیه بر کتاب وسیله النجاه

آیت الله نایینی در کتاب وسیله النجاه که به منزله رساله عملیه و البته بسیار متمایز از دیگر رسائل است به طبیعت حال به مستندهای احکام، اشاره ای نکرده است؛ در حالی که احکام فقهی یاد شده در این کتاب، در حقیقت، مستند به احادیث یا قرآن و یا مطابق عرف ممضای شارع است. مساله اصلی در پژوهش پیش رو این است که مستندهای قرآنی آرای فقهی محقق نایینی در احکام وضو چیست؟ با این تحقیق، در صدد آن هستیم تا به سخن برخی از شبهه افکنان و منتقدان که فقه بعضی از فقهاء را مستند به قرآن نمی دانند و گمان می کنند از این زاویه با تفکر اخباری تفاوتی ندارند پاسخ دهیم و تبیین نماییم که بسیاری از فروع فقهی کتاب وسیله النجاه، افزون بر مستندهای روایی، مستند قرآنی نیز دارد. روش ما در این تحقیق بدین گونه است که فتاوای محقق نایینی در عرصه فقه الوضوء را از کتاب وسیله النجاه انتخاب می کنیم؛ سپس با استمداد از فقرات آیات مربوط، به تحلیل تفسیری آن می پردازیم و مستند قرآنی فتوا را تبیین می نماییم. با بررسی های صورت گرفته به این نتایج دست می یابیم که این فقیه عظیم الشان، با تمسک به ثقلین، به اصطیاد احکام فقهی از جمله وضو پرداخته است. این فقیه صمدانی، نه جزء اخباری ها است که در استنباط احکام فقهی به روایات اکتفاء کند، و نه در شمار قرآنیون است که با تفکر قرآن بسندگی، به استنادات قرآنی بسنده نماید؛ بلکه فقیهی است که هر دو ثقل اکبر و اصغر را مورد توجه قرار داده است. از مباحث ایشان، به دست می آید که وی بر این باور است که شارع در تشریع احکام و از جمله آیات فقهی، هر جا که در مقام تعلیم خاصی نبوده، به عرف، به عنوان دلیل فرعی مورد قبول، واگذار و آن را امضاء نموده است.

Keywords:

غسل , فقه قرآنی , مسح , میرزای نایینی , وضو