بررسی اثر جهات جغرافیایی و فاصله از قشر نمکی پلایا بر ترکیب و تنوع گونه ای (مطالعه موردی: پلایای سیرجان)

اثر عوامل محیطی بر شاخص های تنوع و غنای گونه ای در اکوسیستم های شکننده اطراف پلایا ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین این پژوهش به منظور بررسی اثر جهت جغرافیایی و فاصله از قشر نمکی پلایا بر شاخص های ترکیب و تنوع گونه ای در پلایای سیرجان واقع در استان کرمان انجام شد. انتخاب فواصل ده، هزار و دوهزار متری در چهار جهت جغرافیایی اصلی اطراف قشر نمک (شمال، جنوب، شرق و غرب) با استفاده از دستگاه موقعیت یاب GPS و پیمایش صحرایی به عمل آمد. در امتدادی عمود بر جهت، نمونه برداری پوشش گیاهی در هر لاین فاصله به کمک رلوه (با ابعادی معادل روش حداقل سطح) در اوایل اردیبهشت ۱۳۹۵، با سه تکرار به صورت سیستماتیک انجام شد. پس از تعیین شاخص های تنوع هر واحد نمونه در نرم افزارهای PAST و BIO-DAP، تجزیه و تحلیل آماری داده ها به صورت تجزیه واریانس (ANOVA) و مقایسه میانگین ها با آزمون چنددامنه ای دانکن انجام شد. نتایج نشان داد اثر اصلی متغیرهای جهت جغرافیایی و فاصله از پلایا و نیز اثر متقابل آن ها بر تمامی شاخص های تنوع و غنای گونه ای، معنی دار بود. در تمامی جهت های جغرافیایی در فواصل ۱۰ متری از قشر نمکی پلایا به دلیل غالبیت تک بعدی گونه گیاهی Halocnemum strobilaceum و عدم حضور پررنگ سایر گونه های گیاهی، شاخص های چیرگی (دی و برگر) و یکنواختی جاکارد حداکثر و شاخص های غنا (منهینگ، مارگارف و فیشر) و تنوع (شانون وینر، سیمسون) حداقل بود. به علت حضور بالای سایر گونه های گیاهی همراه با گیاه شورروی Halocnemum strobilaceum در فاصله هزار متری از قشر نمکی در همه جهت ها (به استثنای جهت غرب) تمامی شاخص های غنا و تنوع برعکس شاخص های چیرگی و یکنواختی افزایش معنی داری داشت و این وضعیت در فاصله دوهزار متری در اکثر شاخص ها حفظ شد. با توجه به توسعه پهنای نوار تک گونه گیاهی Halocnemum strobilaceum با تنوع گونه ای بسیار پایین، جمعیتی ضعیف و غیریکنواخت با افزایش فاصله از پلایا در سمت غرب، احتمال گسترش خطر بیابان زایی و تخریب سرزمین در این جهت بیشتر از سایر جهت هاست.

Keywords:

جهات جغرافیایی , پلایا , شورروی , غنای گونه ای , کرمان