تاثیر کوتاه مدت جهت خاک ورزی و مقدار مصرف مالچ بر ویژگی های فیزیکی خاک در کشتزار دیم گندم

بهبود ویژگی های فیزیکی خاک و افزایش نگهداشت آب در خاک از راه کارهای مدیریتی در حفظ منابع آب و خاک و افزایش عملکرد محصول در کشتزارهای دیم گندم هستند. این پژوهش به منظور بررسی نقش جهت خاک ورزی و مقدار مصرف کاه و کلش گندم در بهبود برخی ویژگی های فیزیکی خاک در یکی از کشتزارهای دیم گندم در زنجان انجام شد. آزمایش مزرعه ای در دو جهت خاک ورزی: موازی شیب و روی خطوط تراز و پنج سطح کاه و کلش گندم (اختلاط بقایای گندم به مقدار صفر، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد پوشش سطح معادل با ۶ تن در هکتار) در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در مجموع ۳۰ کرت به ابعاد ۲ متر در ۵ متر احداث شد. بر اساس نتایج، نفوذپذیری و محتوای رطوبتی خاک به شدت تحت تاثیر جهت خاک ورزی بودند؛ در حالی که اثرهای آن بر ظرفیت نگهداری خاک چشم گیر نبود. این ویژگی فیزیکی خاک تحت تاثیر ویژگی های ذاتی خاک از جمله توزیع اندازه ذرات بود. تغییر جهت خاک ورزی از موازی شیب به روی خطوط تراز موجب بهبود نفوذپذیری خاک (۱۱ درصد) و محتوای رطوبتی (۹درصد) شد. همه ویژگی های فیزیکی خاک تحت تاثیر مقدار مصرف کاه و کلش گندم قرار گرفتند. افزایش محتوای رطوبتی خاک در تیمارهای مالچ دهی شده همگام با افزایش ظرفیت نگهداری آب خاک و سرعت نفوذ آب بود. بیشترین مقدار رطوبت حجمی خاک در تیمار ۱۰۰ درصد مالچ (۱۰/۶۲درصد) بود که نسبت به تیمار شاهد ۱۱ درصد افزایش نشان داد. با این حال تفاوتی معنی دار بین تیمار ۱۰۰ درصد مالچ و تیمار ۷۵ درصد وجود نداشت. به طور کلی این مطالعه نشان داد، به کارگیری سطح ۷۵ درصد مالچ کاه وکلش و خاک ورزی روی خطوط تراز در کشتزار های دیم به عنوان راه کار اساسی برای بهبود ویژگی های فیزیکی خاک و مهار هدررفت آب در کشتزار های دیم مناطق نیمه خشک است.

Keywords:

Soil conservation , Soil moisture , Infiltration rate , Water holding , Water loss , حفظ خاک , رطوبت خاک , سرعت نفوذ , نگهداری آب , هدررفت آب