مطالعه تطبیقی آزادی بیان براساس کاریکاتورهای هفته نامه توفیق در دو دوره تمرکز و تکثر قدرت

تلاش نویسندگان این مقاله، مطالعه آزادی بیان در کاریکاتورهای هفته نامه توفیق (۱۳۰۱ تا ۱۳۵۰) است. به این منظور، پس از مشاهده کل کاریکاتورهای در دسترس در دوره زمانی یاد شده و طبقه بندی آنها به دو دسته بر اساس تعلق به دوران تمرکز و تکثر قدرت، مجموعه ای با ۲۹۶ کارتون حاصل شد. تحلیل گفتمان فرکلافی ۴۰ کارتون[۱] از این مجموعه تفاوت آشکاری بین کاریکاتورهای دوره تمرکز قدرت و تکثر قدرت را نشان داد، این تحقیق مشخص کرد، استفاده از تقابل های جنسی و جنسیتی بین زنان و مردان، که مضمون اصلی دوران تمرکز قدرت است، در دوران تکثر قدرت حداقل است، ضمنا ادبیات جنسی نیز که در زمان تمرکز قدرت کاربردی حداکثری دارد، در ایام تکثر قدرت، عمدتا به عنوان یک ابزار و نه یک ژانر، به بیان محتوای سیاسی همه فهم می پردازد. همچنین در زمان تمرکز قدرت، به سیاست داخلی کمتر از سیاست خارجی پرداخته شده است و انتقاد به مضامینی مانند گرانی، فقر، مشکلات حمل و نقل و هزینه های تحصیل خلاصه می شود اما در دوران تکثر قدرت، انتقاد از حوزه اقتصاد به حوزه سیاست منتقل می شود و در آخر قدرت قدسی سازی شده در دوران تمرکز قدرت، در ایام تکثر قدرت، قدسی زدایی می شود. این شواهد همه در راستای نظریه وابستگی رسانه ای است که براساس آن میزان و نوع اطلاعات ارایه شده در رسانه ها و همچنین درجه آزادی بیان رسانه ای تابعی از ساختار اجتماعی محیط بر رسانه هاست. [۱]. اما محدودیت صفحات مقاله ایجاب کرد گرچه نتایج براساس ۲۱ کارتون از دوران تمرکز قدرت و ۱۹ کاریکاتور از دوران تکثر قدرت حاصل شده است، تنها  تحلیل ۲ کارتون از دوران تکثر قدرت و ۳ کارتون از دوران تمرکز قدرت آورده شود.

Keywords:

کاریکاتور , هفته نامه توفیق , آزادی بیان , تمرکز قدرت , تکثر قدرت , نظریه وابستگی رسانه ای , تحلیل گفتمان