بررسی های تحلیلی فنی و آسیب شناسی قطعات سفالی کشف شده از کاوش های کورگان های جعفر آباد و طوعلی سفلی

کورگان های جعفرآباد و طوعلی سفلی در خداآفرین استان آذربایجان شرقی در بین سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۲ کاوش شده است.کورگان یکی از شیوه های تدفین اقوام کوچرو مهاجر اورآسیا است که می تواند اطلاعات مهمی در زمینه گاه نگاری، قوم نگاری، را روشن نماید. مسئله اصلی این پژوهش فن ساخت و آسیب شناسی در سفال های این کورگان هاست. سئوالات این پژوهش عبارتند از ۱- تکنیک ساخت این سفال ها چیست؟ ۲- سفال های مذکور دارای چه آسیب هایی است؟ بر این اساس ۶ قطعه مطالعاتی از کورگان ۱۳ انتخاب گردید. در این پژوهش ابتدا طبقه بندی و تشخیص گونه ها و سپس ردیابی دقیق تکنولوژی و شناسایی آسیب ها انجام شد. به این منظور از روش های میکروسکوپ الکترونی روبشی(SEM)، پراش پرتو ایکس برای شناسایی فاز ها، فلوئورسانس پرتوایکس(XRF) برای شناسایی ترکیب سفال ها، طیف سنج مادون قرمز(FTIR) آنالیز حرارتی افتراقی ((DTAاستفاده شد. بر اساس بررسی ها درصد ترکیب عناصر در همه نمونه ها بسیار به هم شبیه بوده و فقط در یک نمونه کلسیت بالاتری دیده شد که می تواند منشاء ثانویه داشته باشد. فاز های شاخص در بدنه کوارتز، آلبیت، آنورتیت، ایلیت، دیوپسید و مقدار کمی هماتیت گزارش شد. تصاویر میکروسکوپی حضور ترک ها را نشان می دهد. پیک های FTIR فاز های شناسایی شده در XRD را تصدیق کرده و نشان همسانی مواد اولیه و شرایط پخت این بدنه های سفالی است. نمودار های DTA واکنش های گرماگیر در حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ سانتی گراد را نشان می دهند. عمده آسیب های وارده بر این سفال ها شامل ترک ها و شوره های محیطی است که در اثر شرایط دفن به وجود آمده اند.

Keywords:

کورگان جعفر آباد و طوعلی سفلی , سفال , SEM/EDS