سه مقاله درباره مکاتب آذربایجانی «تحول خواهی جامعه زنان» و «ادبیات نوگرا»:

جنبش آزادی خواهانه شیخ محمد خیابانی در آذربایجان، علاوه بر جنبه های سیاسی و اجتماعی، جنبه های فرهنگی و فکری نیز داشت. یکی از مهم ترین نمودهای این جنبش، ظهور مکتب «زن آزادخواهی یا فمنیسم آذربایجانی» بود. این مکتب توسط دو تن از اعضای حزب دموکرات آذربایجان، یعنی تقی رفعت و رفیع خان امین، بنیان نهاده شد. هدف اصلی این مکتب، توانمندسازی زنان ترک آذربایجانی و کسب فرصت برابر با مردان در دستیابی به منابع سیاسی و اجتماعی بود. این مکتب معتقد بود که جنسیت در ایران یک مساله تاریخی است که در فرهنگ و نهادهای جامعه، در اشکال نابرابری های جنسیتی ساختارمند گردیده است. تغییر جامعه در تمامی ابعاد، به ویژه ارتقای آگاهی عمومی، عامل دستیابی زنان به موقعیت برابر خواهد بود. از طرفی، تقی رفعت، یکی از بنیان گذاران این مکتب، در زمینه ادبیات نیز نظریات نوگرایانه ای داشت. وی معتقد بود که ادیبان باید هم به ارزش های ادبیات گذشته پایبند باشند و هم در ارتباط با تحول تاریخی، جامعه را به سوی ارزش های فرهنگی پیشرفته هدایت کنند. به اعتقاد رفعت، انتقال ارزش ها از طریق ادبیاتی متحول، یکی از شروط تغییر اجتماعی است که زمینه تاریخی متناسب در بستر عقلانی برای توسعه و تحول اجتماعی را فراهم می کند. بدین ترتیب، در نتیجه تلاشهای رفعت برای نخستین بار در تاریخ آذربایجان و ایران مکتب نقد ادبی نقد و ادبیات نوگرا به ظهور رسید و لذا می توان او را بنیان گذار شعر نو در ایران دانست.

Keywords:

جنبش شیخ محمد خیابانی , تقی رفعت , رفیع خان امین , فمنیسم آذربایجانی , ادبیات نوگرا