وجود نامحدود خدا از نگاه استاد مصباح و ارزیابی آن برپایه دیدگاه نهایی صدرالمتالهین

استاد مصباح یزدی، وجود خداوند را «نامحدود شدی» می داند. وی با تاکید بر تشکیک و کثرت طولی وجود، به مراتبی تشکیکی قائل است که هریک، کمال های رتبه های پایین را به گونه ای برتر و بدون کاستی ها داراست؛ بنابراین وجود الهی که در والاترین مرتبه این نظام تشکیکی قرار دارد، کمال و شدت وجودی نامتناهی دارد. ایشان، برای معلول، وجودی افزون بر علت می بیند. درنتیجه، سعه وجودی خداوند که علت همه علت هاست، از سوی معلول هایش محدود می شود. بر اساس نگرش استاد مصباح، وجود خداوند تنها «نامحدود شدی» است و «نامحدود سعی» نیست. وی دیدگاه خود را به ملاصدرا نسبت می دهد. این دیدگاه کاستی هایی دارد: ۱. معلول ها، وجودی افزون بر علت ندارند و چیزی جز شان وجودی علت نیستند و نمی توانند گستره وجودی علت نخستین را محدود سازند ۲. استناد این دیدگاه به صدرالمتالهین و عارفان با سخنان صریح آنها سازگاری ندارد. ملاصدرا تاکید می کند که سخن از تشکیک و کثرت طولی وجود (که مانع عدم تناهی سعی خداوند است)، طرحی مقدماتی است که ذهن را برای دیدگاه نهایی او آماده سازد. دیدگاهی که صدرا در آن، خدا را «نامحدود سعی» می داند. پژوهش پیش رو با روش تحلیلی-انتقادی دیدگاه استاد مصباح را تببین کرده و آن را برپایه دیدگاه نهایی ملاصدرا ارزیابی می کند.

Keywords:

ربط علی , سعه نامحدود خدا , شدت نامحدود خدا , مصباح یزدی , ملاصدرا