جغرافیای تاریخی رودخانه های الوند و قره سو و نقش این دو رود در شکل گیری شهرهای باستانی سرپل زهاب و کرمانشاه

با توجه به قدمت و دیرینگی دو شهر کهنسال سر پل زهاب (حلوان قدیم) و کرمانشاه (قرماسین/ قرمیسین در متون عربی اوایل دوران اسلامی)، می توان گفت که یکی از مهم ترین عوامل شکل گیری و پایایی دو شهر مذکور در طول دوره های مختلف تاریخی، وجود دو رود مهم الوند (الون) و قره سو، بوده است. نتیجه این پژوهش بیشتر بر اساس مطالعه متون مختلف دوره اسلامی، حاکی از آن است که به احتمال بسیار نام شهر و ناحیه قدیم حلوان، از نام رود الون اقتباس شده است. در کتاب حدودالعالم (قرن چهارم هجری)، به موقعیت دقیق رودخانه الوند نسبت به شهر حلوان اشاره و نام الوند تا به امروز به همین شکل حفظ شده است. درباره رود قره سو نیز به نظر می رسد که نام آن از دوره صفویه یا کمی پیشتر، جایگزین نام قدیمی این رود گردیده است. احتمالا نام قدیم رود قره سو نیز، همچون رود الوند، به نام شهری که در کنار آن قرار دارد، مرتبط بوده است. بر این اساس، گزینه های احتمالی همچون رود باستانی کرما، ارزیشو و گاماسیاب، در ارتباط با نام قدیمی رود قره سو بحث و ارزیابی شده اند. بر اساس متون دوران اسلامی و نیز شواهد پراکنده باستان شناسی، به نظر می رسد که شهر قدیم کرمانشاه (قرماسین) در بخش جنوبی رود قره سو واقع گردیده، مکانی که امروزه در زیر بافت قاجاری شهر کنونی است.

Keywords:

الون , حلوان , سرپل زهاب , کرمانشاه , قره سو , ارزیشو