تناسب معنایی و همبستگی مفهومی در تناسب گریزی روی فواصل آیات بر مبنای حروف متقارب در مخرج

قرآن کریم به عنوان تجلی گاه والایی و شکوهمندی سازنده ی برین؛ نه تنها از بعد محتوا و درون مایه، بلکه به جهت سازوکارهای زبانی و جنبه های ساختاری، متنی شگفت و معجزه آفرین است. گزاره های پایانی آیات(فواصل)، نموداری از بهترین و جذاب ترین شیوه هایی است که افزون بر ساختار موسیقایی و لحن ریتمیک، همخوانی و سازوارگی درونی با انتقال پیام و محتوای آیات برقرار نموده اند. نظام چینش حروف پایانی آیات (حرف روی ) در پی القای بینش ها و درونیات همسوی آیه ای، گاهی صورتی ساختارشکن و ناهمانندی به خود می گیرند؛ در این خصوص از دیدگاه القاگری آواها، واکاوی و پردازش  شیوه های دگرگونی حروف پایان بندها امری ضروری می نماید. رویکرد این پژوهش، رویکردی زیبایی شناسانه و معناشناسانه است که می کوشد بر مبنای پایان بندی های آیات، نکته های زیبایی متن را بکاود؛ از این رو نخست به معنای لغوی و اصطلاح شناسی واژه «فاصله» و نیز تبیین گونه های همخوان های متقارب در مخرج در زبان عربی پرداخته می شود، و سپس با تکیه بر این مولفه ها، در مبحث اصلی که کاوش در جنبه های ناهمانند و جایگزین در پایان آیات است؛ با ارائه نمونه ها و شواهدی از گونه های ناهمگون، دلالت ها و کارکردهای معنایی آواها پی گرفته می شود. نتایج بیانگر این است که حوزه ناهمانندی حروف متقارب در مخرج در روی فواصل، با دلالت های همانند همراه بوده است، به گونه ای که گویا دلالت یکسان با تقسیم به جزئیات پا به عرصه گذاشته اند، اما در سبک بیان ناهمگون ظاهر شده اند. به عبارتی دیگر، تغییر در ساختار روی از دید حروف متقارب در مخرج، در دلالت های همانند یافت می شود، اما در اسلوب خطاب از مستقیم به غائب یا تقریر مختلف می شود؛ لذا فاصله در قرآن تنها به موسیقی آیات کمک نمی کند؛ بلکه به تغییراتی منجر می شود که برخی از ترکیب ها و دلالت ها و اسلوب های بیانی را از حالت عادی خارج می سازد. از این رو، از خلال ساختارهای زبانی ناهمگون، ارتباط و تناسب و نظام مندی خطوط سوره های قرآن، به هم پیوند می خورند.

Keywords:

Sociolinguistics , Holy Quran , Verse Gaps , Al-Rawi Letters , Elusive Proportion , Conceptual Coherence , زبان شناسی اجتماعی , قرآن کریم , فواصل آیات , حرف روی , تناسب گریزی , همبستگی مفهومی