تحلیل نشانه ‎شناختی انتقادی قالیچه تصویری هوشنگ شاه بر پایه الگوی ادموند بورکه فلدمن

قالی های تصویری از جمله مهم ترین دستاوردهای هنر طراحی و بافت قالی در دوره قاجار محسوب می شوند و یک مجموعه نسبتا پرتعداد از این قالی ها، مجموعه قالی های هوشنگ شاهی است؛ که در آن دوره به بستری برای تصویرسازی شاه زمانه در قالب هوشنگ ‎شاه بدل شده بود. با وجود تحقیقات بی‎شمار در این زمینه، چرایی پیدایش نقوش با روایت‎های تاریخی موضوعی است که کمتر بدان پرداخته شده است. هدف از این پژوهش امکان دستیابی به لایه‎های معنایی انتقادی در اثر مورد نظر است؛ که از نظرها مغفول مانده است. نگارندگان در این پژوهش در پی پاسخگویی به این سوالات هستند که بر اساس الگوی ادموند بورکه فلدمن می توان با بازنگری در نشانگان و اجزاء اغراق‎آمیز قالیچه تصویری هوشنگ ‎شاه، امکان دستیابی به تفسیر انتقادی در لایه‎های جدید را ممکن گرداند و شاخصه‎های متفاوت این نشانگان در مقایسه با آثار مشابه را برشمارد. پژوهش حاضر به لحاظ روششناختی توصیفی- تفسیری است و شیوه جمع‎آوری اطلاعات، کتابخانه‎ای است. نگارندگان در این پژوهش ابتدا به مرور تحقیقات صورت گرفته در موضوع پژوهش پرداخته‎اند و می کوشند بر اساس الگوی ادموند بورکه فلدمن طی چهار گام (توصیف، تحلیل فرمی، تفسیر و ارزیابی) به بررسی و تحلیل انتقادی قالیچه تصویری هوشنگ شاه بپردازند. یافتههای تحقیق نشان داد اثر مورد نظر در این پژوهش با استفاده از عنصر اغراق در بزرگ‎نمایی و کوچک‎نمایی اجزاء،‎ جایگاه نمادین اصلی‎ترین عنصر صفحه یعنی هوشنگ ‎شاه که احتمالا نماینده پادشاه عصر است را متزلزل نمایش داده است. در تحلیل نشانه‎شناسانه‎ی این آثار نوعی گسل معنایی وجود دارد که امکان تفسیر معانی در صورت‎ انتقادی را ممکن می‎گرداند. با مرور نمونه‎های در دسترس از قالیچههای تصویری این دوره می‎توان دریافت نشانگان این قالیچه رویکرد متفاوتی را نسبت به جایگاه و اندازهی عناصر در اثر داشته است که امکان تفسیر در لایه‎های دیگر معنا را ممکن می‎گرداند.

Keywords:

Critical analysis , Edmund Burke Feldman's model of criticism , Pictorial Carpet , Hooshang Shah. , تحلیل انتقادی , الگوی نقد ادموند بورکه فلدمن , قالیچه تصویری , هوشنگ شاه.