نقش مذهب شیعه در شکل گیری نقوش تزئینی در معماری مساجد دوره تیموری و قاجاری (بررسی تظمینی: مسجد گوهرشاد مشهد با مسجد امام بروجرد)

بارزترین تجلیگاه معنوبت و هویت متعالی انسانی را می توان در لایه های پنهانی هنر قدسی و اوج شکوفایی هنر معماری مقدساسلامی را می توان در ساخت مساجد شیعیان جست و جو کرد. در این بین به نظر می رسد مساجدی که در دوران طلایی قدرت معنوی،مالی و سیاسی شیعیان در این سرزمین شکل گرفته اند. واجد هویت معنوی ویژه ای هستند. عدل و امامت نزد شیعیان، دو اصل از اصولجهان بینی اسلامی به شمار می روند که در پس هر نقش تزیینی نهفته است. آرزش نمود این دو اصل در نقوش تزیینی معماری, از دورهتیموریان به بعد بیشتر به چشم می آید. مقاله حاضر بر آن است تا به بررسی تطبیقی مفاهیم شیعی در نقوش تزیینی در مسجد گوهرشادمشهد از دوره تیموری و مسجد امام بروجرد از دوره فاجار بپردازد و سعی دارد وجود مفاهیم عدالت و امامت را در محتوای انواع نقوشتزبینی نمایان سازد. بر اساس همین هدف. سوالات اصلی به شرح زیر مطرح می شوند:- نقوش تزیینی در دوره تیموری و قاجار دارای چه مفاهیم مذهبی و به ویژه شیعی هستند؟- آیا مفاهیم شیعی نقوش تزیینی در معماری دوره قاجار ادامه دهنده همان مفاهیم دوره صفوی هستند؟تحقیق انجام شده مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی است. منابع مکتوب با استفاده از روش های تحلیلی و تطبیقی مورد بررسی قرارگرفته اند. در مطالعات میدانی، شکل و محل و مفاهیم نقوش و کتیبه های دو مسجد به صورت تطبیقی و توصیفی بررسی شده اند. نتایجنشان می دهند که روی شکل نقوش می توان به مفاهیم مذهبی نهفته در آن ها راهی جست. بنابراین اگرچه نقوش تزیینی همواره نشاندهنده اصول جهان بینی اسلامی هستند اما به طور مشخص بهره گیری از آیات قرآنی، احادیث و ادعیه در باب عدالت و امامت در کتیبههای مسجد گوهرشاد نشان از حمایت از عقاید شیعی توسط حاکمان تیموری دارد. و حاکمان قاجار نیز بر اساس مذهب رسمیء حمایت ازاین عقاید را وظیفه شرعی خود می دانسته اند.

Keywords:

شیعه , نقوش تزئینی , مسجد گوهرشاد , مسجد امام بروجرد