بررسی اثر تغذیه علوفه آب کشت جو بر ویژگی های گوشت بزغاله های بومی استان فارس

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: علوفه سبز بدلیل خوشخوراکی و قابلیت هضم بالا از اجزایی است که هنگام تهیه جیره غذایی دام به آن توجه خاصی می شود. علوفه سبز در جیره تعلیفی دام در حفظ سلامت و بهبود کارآئی تولیدی و تولیدمثلی دام تاثیر داشته و ممکن است روی کیفیت گوشت نیز اثر داشته باشد. از سوی دیگر عمده ­ترین معضل در تولید علوفه در دنیا عدم دستیابی به آب کافی برای کشت و رشد علوفه است. بروز پدیده خشکسالی مداوم در سال های اخیر در کشور، تولید علوفه سبز را با مشکل مواجه کرده و نظرها را به سمت روش های پایدار از جمله روش آب کشت سوق داده است. در این روش از خاک زراعی برای پرورش گیاه استفاده نشده و تغذیه در محلولی که تمامی عناصر لازم برای گیاه در آن وجود دارد، انجام می گیرد. در ارتباط با تاثیر این منبع خوراکی بر کیفیت گوشت تولیدی دام های پرواری گزارشی وجود ندارد. از آنجا که در زمان معرفی یک منبع خوراکی برای دام، باید تمام ابعاد آن یا در واقع ارزش غذایی آن سنجیده شود، لذا با هدف بررسی تاثیر مصرف سطوح مختلف علوفه آب کشت جو بر روی ویژگی های کیفی و حسی گوشت بزغاله­ این پژوهش انجام شد. مواد و روش ها: در این آزمایش ۲۸ راس بزغاله­ نر بومی فارس در چهار تیمار و هفت تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در قفس های انفرادی قرار گرفتند. تیمارهای آزمایشی شامل جایگزینی علوفه آب کشت جو در سه سطح ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد به جای یونجه (بر حسب ماده خشک) در جیره غذایی و یک تیمار شاهد بدون جایگزینی بود. جیره بر اساس جداول استاندارد مواد مغذی بز موجود در نشریه احتیاجات مواد مغذی نشخوارکنندگان کوچک تنظیم گردید بعد از گذشت ۹۰ روز از شروع آزمایش، شش راس بزغاله از هر تیمار کشتار و پس از ۲۴ ساعت سردخانه گذاری لاشه در چهار درجه سانتی گراد، قطعات مختلفی از عضله راسته جدا و برای تعیین فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی، بافتی و حسی برچسب گذاری شد. آزمایش های شیمیایی شامل اندازه گیری چربی بین ماهیچه ای، پروتئین و خاکستر در نمونه ها با روش استاندارد انجام شد و ماده خشک نمونه ها با قرار دادن حدود سه گرم از نمونه در دمای ۲ ± ۱۰۲ درجه سانتی گراد به‎مدت سه ساعت اندازه گیری شد. برای اندازه گیری محتوای کل نیتروژن فرار، از روش کلدال و برای اندازه گیری pH از pH متر دیجیتال تنظیم شده در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد استفاده شد. میزان پایداری اکسیداتیو در نمونه­ های گوشت ماهیچه راسته با روش مالون­ دی­ آلدئید اندازه گیری شد. برای ارزیابی رنگ و افت ناشی از نگهداری به‎ترتیب از روش تصویربرداری دیجیتالی و کیسه پلاستیکی استفاده شد. ظرفیت نگهداری آب با انجام سانتریفیوژ نمونه قرار داده شده در کاغذ صافی به‎مدت ۴ دقیقه در دور ۱۵۰۰ و ثبت وزن و سپس قرار دادن در آون با دمای ۷۰ درجه سانتی گراد به‎مدت ۲۴ ساعت انجام شد و افت ناشی از پخت با قرار دادن نمونه به‎مدت یک ساعت در حمام بخار آب ۹۰ درجه سانتی گراد محاسبه گردید. فاکتورهای بافتی شامل سختی، چسبندگی، انسجام، ارتجاع و جوش پذیری با تهیه قطعاتی تقریبا مکعبی با ابعاد یک سانتی متر از نمونه های گوشت و با دستگاه بررسی بافت اندازه گیری شدند. این دستگاه مجهز به یک پروب استوانه ای استیل با قطر شش میلی متر و ارتفاع ۳۵ میلی متر بود. پروب دستگاه دو بار با سرعت دو میلی متر در ثانیه و تا ۵۰ درصد ارتفاع پروب به نمونه مورد آزمایش وارد و نتایج توسط نرم افزار دستگاه ثبت شد. برای بررسی ویژگی های حسی نمونه های گوشت شامل رنگ، بو، تردی و پذیرش کلی، از گروه پانل و تکمیل پرسشنامه ای بر اساس آزمون هدونیک استفاده شد. به‎منظور بررسی ویژگی های فیزیکوشیمیایی و بافتی در تیمارهای مختلف از رویه تجزیه واریانس یکطرفه استفاده شد. در مواردی که تفاوت معنی داری بین تیمارها وجود داشت، میانگین ها با آزمون دانکن مقایسه شد. یافته های حاصل از آزمون پانل با آزمون کرسکال-والیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: تفاوت معنی داری بین گروه شاهد با تیمارهای آزمایشی در مقدار چربی (با دامنه ۱۳/۸۷-۱۰/۰۸درصد)، ماده خشک (با دامنه ۳۱/۵۵-۲۹/۰۸درصد)، خاکستر (با دامنه ۱/۱۵-۰/۹۳درصد) و نیتروژن فرار کل (با دامنه ۲۴/۳۳ -۲۰/۲۵ میلی گرم در ۱۰۰گرم) نمونه ها مشاهده نشد. نتایج نشان دادند که جایگزینی علوفه آب کشت جو به مقدار ۲۵ درصد بجای یونجه در جیره، سبب افزایش معنی دار مقدار پروتئین گوشت (۰/۰۱۳۶p=) و میزان اکسیداسیون (۰/۰۴۹۷=p) و کاهش معنی دار (۰/۰۱۳۲=p) مقدار افت ناشی از پخت نسبت به تیمار شاهد و دیگر تیمارهای آزمایشی گردید. هیچ تفاوت آماری معنی داری در مقادیر ثبت شده برای ارزیابی بافت و امتیازات حسی گوشت در بین تیمارهای آزمایشی و گروه شاهد وجود نداشت. پذیرش کلی نمونه های گوشت در تمامی تیمارهای مورد بررسی دارای امتیاز فراتر از پنج و در حد مطلوب متوسط قرار گرفتند. نتیجه گیری: جایگزینی علوفه آب کشت جو به جای یونجه در جیره غذایی بزغاله پرواری تا سطح ۷۵ درصد، اثرات منفی بر ویژگی های شیمیایی، فیزیکی و پایداری اکسیداتیو گوشت در زمان نگهداری در یخچال و فریزر نداشت. همچنین استفاده از علوفه آب کشت در نسبت های ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد (به جای سهم یونجه و ۱۰، ۲۰، و ۳۰ درصد ماده خشک کل جیره)، اثرات نامطلوبی بر قرمزی، تردی و بوی گوشت تولیدی نداشته و امتیازات کسب شده برای پذیرش کلی نشان داد که اختلاف فاحشی از نظر ویژگی های حسی بین گوشت تیمارهای آزمایشی با تیمار شاهد وجود ندارد.

Keywords:

Barley fodder , Goat , Hydroponic , Meat , آب کشت , بز , علوفه جو , گوشت