بررسی تطبیقی نقش مبانی مختص فریقین در تفسیر آیه مباهله با تاکید بر تفاسیر المنار و تسنیم

چکیده مفسران متقدم و متاخر فریقین، در نگرش تفسیری خود، آیه مباهله را از جنبه های تاریخی، ادبی، کلامی و حقوقی مورد توجه قرار داده اند و هرکدام با هدف اثباتی و انکاری، آن را با رهیافت و نتایج متنوعی تفسیر کرده اند. در این مقاله کوشش شده است با رویکرد تطبیقی، نقش مبانی اختصاصی ایشان در نوع نگرش و تحلیل آراء آنها با محوریت تفاسیر تسنیم و المنار مورد بررسی قرار گیرد. بررسی ها نشان می دهد مفسران فریقین با توجه به مبانی اختصاصی خود، طیفی از دیدگاه های گوناگون را درباره شان نزول و مفردات آیه مذکور مطرح نموده که از نکات اشتراک و افتراق برخوردارند؛ به گونهای که ضمن مشهود بودن وفاق بخشی از آنها، همگرایی در تفسیر برخی مفردات را رقم زده و پارهای از آن اختلافی است که متاثر از معیار مبنای اختصاصی فریقین است. این نوشتار به روش توصیفی _ تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای نگاشته شده است و یافته های حاصله عبارتند از: عدم اختصاص آیه مباهله به افراد خاص و مسیحیان نجران، جعلی دانستن روایات شان نزول، عدم شمول واژه «ابناء» بر نوههای دختری، مصداق «نساء و انفس» نبودن حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع)از سوی ابن تیمیه و رشید رضا و عدم پذیرش خلافت بلافصل امام علی(ع)از سوی آلوسی. در مقابل، مفسران شیعه (از جمله: طبرسی، بلاغی نجفی، طباطبایی و جوادی آملی)، آیه را مختص افراد خاصی دانسته و نوه های دختری از حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) را به ترتیب، مصادیق واژههای «ابناء، نساء و انفس» شمرده و افضلیت اهلبیت(ع) و خلافت بلافصل امام علی(ع) را با استدلال به آیه اثبات نموده و برخی مفسران اهل سنت (از جمله: قرطبی و فخر رازی) نیز در پارهای موارد، با شیعه همرای هستند.

Keywords:

واژگان کلیدی: مبانی تفسیر , آیه مباهله , حجیت سیره اهل بیت(ع) , حجیت قول صحابه , بررسی تطبیقی