نگاه انتقادی به دوآلیسم دکارتی بر اساس فلسفه صدرایی

ملاصدرا و دکارت دو فیلسوف بزرگ و هم عصری هستند که انسان را دو ساحتی و متشکل از دو جوهر نفس و بدن می دانند. وجه اختلاف دکارت و ملاصدرا در نحوه ارتباط نفس و بدن است. دکارت تمایز نفس و بدن را ذاتی دانسته و به عبارت دیگر به ثنویت ذاتی قائل شده است. وی نفس را مستقل ،متمایز و مجرد از بدن می داند. اما صدرا نفس را متحد با بدن دانسته که در آغاز جسمانی بوده وبر اساس حرکت جوهری به تدریج مسیر تکاملی را طی می کند. ثنویت دکارتی با ابهامات و اشکالات متعددی روبرو شده است. زیرا طبق تعریف دکارت، نفس کاملا متمایز از بدن بوده و هیچ نیازی به بدن ندارد. از سوی دیگر به نوعی از ارتباط وتاثیر متقابل نفس و بدن اشاره کرده که راه حل ارایه شده از سوی وی مبنی بر چگونگی ربط امر مجرد با مادی قانع کننده به نظر نمی رسد. لکن مطابق دیدگاه ملاصدرا، نفس و بدن هر کدام مرتبه ای از مراتب دیگری محسوب می شوند و تمایز آن دو ذاتی نبوده بلکه به صورت مرتبه ای است. به عبارت دیگر صدرا به نوعی به ثنویت تشکیکی قائل است. صدرا با نظر به اصول فلسفی خود ،همچون تشکیک وجودی، جسمانی الحدوث نفس و حرکت جوهری،  رابطه نفس و بدن را به گونه ای تبیین نموده که نه تنها دچار اشکالات دکارت نمی­شود بلکه ضمن رفع اشکالات، پاسخ های معقول تری ارائه داده است. از نظر صدرا نفس در ابتدا از صورت جسمانی برخوردار بوده و سپس در اثر حرکت جوهری به مراتب عالی و کمال نائل می شود. وجه اشتراک در نظریه دو فیلسوف، این است که هردو نفس را امر مجرد و جاویدان می دانند که مقابل دیدگاه یگانه انگاری یا مادیگرایانه قرار دارد.

Keywords:

نفس و بدن , دکارت , ملاصدرا , ثنویت ذاتی , ثنویت تشکیکی , جسمانی الحدوث , حرکت جوهری , یگانه انگاری