تحلیل رابطه ی اخلاق محیط زیستی با رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی: مطالعه موردی دانشجویان کشاورزی

مقدمه: انسان محوری یکی از دلایل اصلی بحران های محیط زیستی است که ریشه در چارچوب مصرف گرایی دارد و مصرف گرایی در انرژی، تقاضای بیشتر برای منابع طبیعی را در پی دارد. فلسفه محیط زیست با نقد انسان محوری، تلقی فرهنگ غربی از طبیعت را مورد تردید قرار داده و این روند را با نقد عقلانیت ابزاری و تاکید بر ارزش ذاتی طبیعت به چالش کشیده است. مصرف مولفه ای مهم برای دستیابی به توسعه پایدار و صرفه جویی در مصرف انرژی یکی از راه های دستیابی به محیط زیست پاک تر و سالم تر و مدیریت تغییرات اقلیمی است. افزایش سریع مصرف انرژی برای فعالیت های اجتماعی-اقتصادی، منبع اصلی افزایش مداوم انتشار گازهای گلخانه ای است که باعث گرم شدن کره زمین و اثرات تغییرات آب وهوایی می شود. از دیدگاه علم روان شناسی محیط زیست، پرداختن به تغییرات اقلیمی به عنوان یک چالش اساسی تلقی می شود که مستلزم درک عمیق از فرآیندهای روانی دخیل در رفتارها و سبک زندگی دوستدار محیط زیست به طور کلی و مصرف انرژی به طور خاص است. شواهد نشان می دهند مداخلات فنی به تنهایی نمی‎توانند در کاهش مصرف انرژی تاثیر داشته باشند و رفتار مصرف کنندگان باید تغییر یابد. مواد و روش ها: هدف کلی این پژوهش تحلیل رابطه ی اخلاق محیط زیستی با رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی دانشجویان کشاورزی بود. برای دستیابی به این هدف، از فن پیمایش استفاده شد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری کشاورزی دانشگاه تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و جدول کرجیسی و مورگان، ۱۲۶ نفر نمونه گیری شدند. پرسشنامه ابزار جمع آوری اطلاعات بود که در سه بخش ویژگی های جمعیت شناختی دانشجویان، رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی و اخلاق محیط زیستی طراحی شده بود. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظر متخصصان بررسی شد و اصلاحات لازم صورت گرفت. همچنین روایی آن با استفاده از روایی همگرا و واگرا و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی به دست آمد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد زیست بوم محوری، خدامحوری و انسان محوری به ترتیب در اولویت اول تا سوم دانشجویان قرار گرفته اند. بر اساس نتایج مدل سازی معادلات ساختاری، فقط اخلاق محیط زیستی زیست بوم محور در رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی تاثیرگذار بوده و مدل پژوهش توانسته است ۳۸ درصد از تغییرات رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی دانشجویان را تبیین نماید. بحث: بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی برای تامین انرژی و هدر دادن منابع انرژی، از مصداق های بارز توجه به نیازهای انسانی، بدون توجه به ظرفیت و پتانسیل طبیعت است. با عنایت به اخلاق زیست بوم محور، گفتمان ارزش ذاتی باید به گفتمان غالب در سیاست گذاری های انرژی بدل شود و تغییر رویکرد از توسعه گرایی با محوریت انسان، به بوم نظام گرایی با محوریت محیط زیست باید در دستور کار قرار گیرد تا شکاف ایجاد شده بین انسان محوری و زیست بوم محوری ترمیم شود. این که دانشجویان بر انسان محوری یا زیست بوم محوری تمرکز کنند، بر درک محیط زیست و حفاظت از آن و نگرش آنان به محیط زیست تاثیر می گذارد. آموزش زیست بوم محوری به دانشجویان یکی از اولویت های مهم در این زمینه است. آموزشی که باعث می شود دانشجویان از ارزش ذاتی طبیعت آگاه شوند. این فرآیند نقد ارزش های مسلط مانند مصرف بی رویه انرژی را افزایش و اثرات جانبی منفی توسعه را بااهمیت جلوه می دهد. نکته کلیدی در آموزش پایداری محیط زیستی، رویکردهای آموزشی متمرکز بر توسعه تفکر انتقادی و تاملی است. در این آموزش ها باید همدلی با حیات بر روی کره زمین، گوش دادن به زمین و اقدام برای حفاظت از زیست‎کره تشویق شود.

Keywords:

اخلاق , محیط زیست , انرژی , رفتار , مصرف