پراکنش پالیگورسکیت و عوامل خاکی مهم موثر بر آن در بخشی از خاک های استان بوشهر

در حالی که گزارش های متعددی از توزیع کانی پالیگورسکیت در خاک های مناطق خشک کشور در سایر استان ها وجود دارد، اطلاعات چندانی از وضعیت حضور و فراوانی این کانی رسی فیبری مهم در خاک های استان بوشهر در دسترس نیست. این پژوهش به منظور بررسی: (۱) پراکنش رس پالیگورسکیت و مهم ترین کانی های رسی همراه و (۲) رابطه بین میزان نسبی پالیگورسکیت در بخش رس و مهم ترین ویژگی های خاک ها در اراضی شهرستان دشتستان در استان بوشهر انجام شد. با استفاده از تصاویر گوگل ارث منطقه و بازدیدهای صحرایی پنج نوع زمین ریخت شامل سطوح فرسایشی، رخنمون سنگی، تپه های بریده بریده، مخروط افکنه و دشت آبرفتی منطقه شناسایی شده و کانی شناسی رسی دو افق از خاک رخ شاهد هر یک از زمین ریخت ها تعیین شد. نتایج پراش پرتو ایکس و تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی نشان داد، در خاک های منطقه مطالعاتی که متعلق به رده های انتی سول و اریدی سول هستند کانی فیبری پالیگورسکیت با مقادیر متفاوت در کلیه زمین ریخت ها حضور دارد. همچنین کانی های رسی ایلیت، کلریت، اسمکتیت، ایلیت - کلریت مختلط نامنظم و کائولینیت در خاک های منطقه مطالعاتی حضور دارند. فراوانی نسبی کانی های پالیگورسکیت و اسمکتیت بین سطوح مختلف ژئومرفیک متفاوت است. بدون توجه به نوع زمین ریخت، بیشترین مقدار کانی پالیگورسکیت را افق های جیپسیک و پتروجیپسیک دارند که به شرایط ژئوشیمیایی مناسب این افق ها جهت تشکیل و پایداری کانی پالیگورسکیت بر می شود. همبستگی معنی دار گچ با فراوانی نسبی پالیگورسکیت نشان می دهد، مقدار گچ نسبت به مقدار آهک اهمیت بیشتری در حضور و پراکنش این کانی در خاک های منطقه دارد. این کانی با مقادیر نسبت منیزیم به کلسیم محلول، پ هاش، گچ و منیزیم محلول همبستگی زیاد و معنی داری داشته و این ویژگی ها مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر توزیع و تشکیل پالیگورسکیت در خاک های منطقه هستند. ضروریست در مدیریت خاک های منطقه و پیش بینی رفتار آن ها، به کانی شناسی رسی آن ها و به ویژه مقادیر چشمگیر کانی فیبری پالیگورسکیت به طور خاص توجه شود.

Keywords:

Clay minerals , Stability diagram , Geomorphic surfaces , Aridisols , Entisols , کانی های رسی , دیاگرام پایداری , سطوح ژئومرفیک , اریدی سول , انتی سول