تفسیربه رای از دیدگاه طباطبایی و ذهبی

یکی از مسائلی که در بحث روش های تفسیری، همواره محل نزاع مفسران و اندیشمندان علوم قرآنی بوده، مفهوم تفسیربه رای است. اهتمام فراوان مفسران فریقین در کشف معنای صحیح تفسیربه رای، بدان جهت است که مجموعه روایاتی که درجوامع روایی و متون تفسیری فریقین در این باب مطرح شده، لحن تهدید آمیزی داشته و نتیجه چنین تفسیری را ولو صحیح، نکوهیده ومذموم دانسته است. دو تن از شخصیت های برجسته قرآن پژوه معاصر که درباره مفهوم تفسیربه رای، دیدگاه خاصی مطرح نموده اند، ذهبی در کتاب التفسیر و المفسرون و طباطبایی در تفسیر المیزان هستند. در این مطالعه با روش توصیفی تحلیلی به بررسی دیدگاه های آنان پرداخته شده است. بنا ست از این دفاع کنیم که ذهبی، تفسیربه رای را به دو نوع ممدوح ومذموم تقسیم بندی نموده وتنها تفسیر با صبغه اشعری را ممدوح و مابقی تفاسیر هم چون: تفسیر شیعه را با ذکرمصادیقی، مذموم دانسته است، درحالی که تلقی نمودن برخی از تفاسیر درحیطه ممدوح ومذموم، به دور از داوری علمی وبدلیل پیش داوری وعدم شناخت صحیح مبانی تفسیری است واصولا تفسیر ممدوح را باید تخصصا از موضوع تفسیربه رای، خارج دانست. طباطبایی نیز بابررسی مجموع روایات این باب، تفسیربه رای را ناظر به روش تفسیری ونه اصل تفسیر دانسته وبا اشاره به یکی از موارد تفسیربه رای یعنی استقلال به رای وعدم مراجعه به آیات دیگر قرآن، معتقد است که اگر تفسیر با روش و طریقه خطا انجام پذیرد، حتی اگر به نتیجه صحیح منتج گردد، بازنکوهیده ومذموم بوده وفاقد ارزش و اعتبار علمی است.

Keywords:

تفسیر به رای , محمدحسین طباطبایی , محمدحسین ذهبی , ارزیابی تحلیلی , روش های تفسیری